Το πρώτο γυναικείο γυμνό στην ιστορία της τέχνης

Την Αφροδίτη της Κνίδου φιλοτέχνησε ο Πραξιτέλης γύρω στο 330 π.Χ. και αποτέλεσε ορόσημο στην τέχνη, καθώς ήταν το πρώτο γυναικείο γυμνό άγαλμα. Στην εποχή του χαρακτηρίστηκε το ομορφότερο γλυπτό που υπήρξε. Το πρωτότυπο δεν μας σώζεται, πιθανόν καταστράφηκε σε πυρκαγιά τον πέμπτο αιώνα μ.Χ.. Ωστόσο, ήταν τόσο διάσημο από την εποχή του ακόμα, που εκατοντάδες εκδόσεις και αντίγραφά του κατασκευάστηκαν σε ολόκληρο τον αρχαίο κόσμο, σε πλήρες μέγεθος, μικρογραφίες, ακόμη και ως σχέδιο σε νομίσματα. Για την ακρίβεια αντιγράφτηκε όσο κανένα άλλο άγαλμα στην αρχαιότητα, με αρκετές από αυτές τις εκδόσεις να έχουν διασωθεί.

Έχοντας στο μυαλό μας την τέχνη της κλασσικής εποχής, που λάτρεψε την αποτύπωση του γυμνού σώματος, είναι δύσκολο να αντιληφθούμε πόσο τολμηρή πρέπει να ήταν για τους θεατές τον 4ο αιώνα π.Χ., αυτή η πρώτη γυναικεία φιγούρα. Αξίζει να επισημανθεί πως αντρικά γυμνά προϋπήρχαν, αλλά το γυναικείο σώμα δεν προβαλλόταν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι γυμνοί Κούροι σε αντίθεση με τις ντυμένες Κόρες. Στην πραγματικότητα, ο Πραξιτέλης με το έργο του κατέστρεφε τις συμβατικές αντιλήψεις για την τέχνη και το φύλο με έναν τρόπο εκκωφαντικά επαναστατικό. Ήταν μια Αφροδίτη διαφορετική, με έναν αναμφισβήτητα ερωτικό τρόπο. Ετοιμάζεται να λουστεί κρατώντας στο ένα χέρι μια πετσέτα και με το άλλο καλύπτει τα γεννητικά της όργανα, στρέφοντας, όμως, το βλέμμα του θεατή εκεί.

Οι Κώες, ο πρώτος πελάτης στον οποίο ο καλλιτέχνης πρόσφερε την Αφροδίτη σοκαρισμένοι, την αρνήθηκαν. Η Κνίδος, όμως, -μια πόλη στις κοντινές ακτές της Μικράς Ασίας-, όπου την πρόσφερε έπειτα ο Πραξιτέλης, την δέχτηκε με προθυμία. Και όπως φάνηκε πολύ καλά έκανε! Σύντομα η πόλη έγινε πόλος έλξης για επισκέπτες, απολαμβάνοντας φήμη και οικονομική άνθηση.

Η Αφροδίτη της Κνίδου ξεκίνησε να χτίζει την ιστορία της σχεδόν από τη στιγμή της δημιουργίας της, χάρη στην ομορφιά της που περιγράφεται απαράμιλλη. Μοντέλο θεωρείται πως υπήρξε η φημολογούμενη ερωμένη του Πραξιτέλη, η διάσημη εταίρα Φρύνη, που το κάλλος της ήταν ξακουστό στην αρχαία Αθήνα. Σύμφωνα με το μύθο, ένας νεαρός άνδρας ερωτεύτηκε το άγαλμα και προσπάθησε να συνευρεθεί μαζί του, λερώνοντας μάλιστα τον μαρμάρινο μηρό. Ατιμωμένος από την πράξη του, έπεσε από έναν γκρεμό.

Sandro Botticelli, Η γέννηση της Αφροδίτης, 1485-1486
Uffizi, Φλωρεντία

Αυτό το άγαλμα ξεκίνησε μια μακρά παράδοση γυναικείων γυμνών στη δυτική τέχνη με την Αφροδίτη, ως σύμβολο της ομορφιάς, να αποτελεί διαχρονικά ένα από τα διασημότερα θέματα. Ο Μποτιτσέλι, περισσότερα από 1000 χρόνια αργότερα, στις αρχές της Αναγέννησης, φαίνεται να εμπνεύστηκε από το διάσημο δημιούργημα του Πραξιτέλους.