Η αορατότητα φαίνεται να είναι κρυφή επιθυμία πολλών, ωστόσο, από τα αρχαία χρόνια, έχει εκφραστεί η σκέψη πως μια τέτοια ικανότητα στα χέρια ενός ανθρώπου θα μπορούσε να τον διαφθείρει.
Ο συλλογισμός είναι ο εξής: Αν μπορούσες να κλέψεις, να εξαπατήσεις, να παραβιάσεις οποιοδήποτε ηθικό κανόνα χωρίς κανένας να γνωρίζει πως είσαι εσύ -επομένως και χωρίς κανέναν φόβο τιμωρίας- θα έπραττες αυτό που θεωρείται σωστό και δίκαιο;
Το ερώτημα αυτό, μεταξύ πολλών άλλων, μελετά ο Πλάτωνας στην Πολιτεία (π. 380 π.Χ.), το διάσημο έργο του που πραγματεύεται την φύση της ιδανικής κοινωνίας.
Στο δεύτερο, από τα συνολικά δέκα βιβλία που συγκροτούν το έργο, παρουσιάζεται η συζήτηση του Σωκράτη με τον Γλαύκωμα (αδερφό του Πλάτωνα) σχετικά με την δικαιοσύνη ως ηθική αρχή. Ο Σωκράτης τάσσεται υπέρ της υιοθέτησης μιας δίκαιης στάσης από τον άνθρωπο, ο Γλαύκων όμως εκφράζει τις αμφιβολίες του για το κατά πόσο η δικαιοσύνη είναι ένα εγγενές χαρακτηριστικό στον άνθρωπο ή επιβάλλεται από τα κοινωνικά πρότυπα. Για να αποδείξει τη θέση του, αφηγείται τον μύθο του Γύγη.
Ο Γύγης είναι ένας ταπεινός βοσκός, στην υπηρεσία του βασιλιά της Λυδίας, Κανδαύλη. Μια μέρα βρίσκει ένα ρήγμα στο έδαφος, που έχει προκληθεί από μια δυνατή μπόρα και έναν σεισμό και κατεβαίνει στο εσωτερικό της γης. Εκεί εντοπίζει τον σκελετό ενός γιγαντιαίου ανθρώπου, στο χέρι του οποίου υπάρχει ένα χρυσό δαχτυλίδι. Ο Γύγης φοράει το δακτυλίδι και βγαίνει από το ρήγμα. Στην συνέχεια πηγαίνει στην καθιερωμένη συνάντηση, όπου οι βοσκοί δίνουν αναφορά στον βασιλιά για τα κοπάδια τους. Εκεί τυχαία συνειδητοποιεί ότι στρίβοντας τη βάση της πέτρας του δαχτυλιδιού γίνεται αόρατος και αποφασίζει να εκμεταλλευτεί την δύναμη που του δίνει το να μην γίνεται αντιληπτός. Αποπλανεί τη βασίλισσα, οι δυο τους συνωμοτούν και δολοφονούν τον βασιλιά και ο Γύγης παίρνει τη θέση του στον θρόνο.
Φυσικά δεν μπορεί, στην σημερινή εποχή, να μείνει απαρατήρητη η ομοιότητα του πλατωνικού μύθου με τον Άρχοντα των Δακτυλιδιών του J. R. R. Tolkien. Τα δύο δαχτυλίδια μπορούν να κάνουν αόρατο όποιον τα φορά, σε αντίθεση όμως με το δαχτυλίδι του Άρχοντα, αυτό του Γύγη δεν επιδρά στον χαρακτήρα. Και αυτή είναι η ουσία της θέσης του Γλαύκωνα. Οι ιδιότητες του δαχτυλιδιού απλά αποκαλύπτουν αυτό που ήταν στην πραγματικότητα ο Γύγης: κάποιος που συγκρατούσε τον εαυτό του και έπραττε το δίκαιο μόνο από φόβο τιμωρίας ή επιθυμία κοινωνικής αποδοχής. Αυτό που ίσως κάνουμε όλοι μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου