Πότε μπορούν να περιοριστούν τα θεμελιώδη δικαιώματα;

Θεμελιώδη δικαιώματα, που κατοχυρώνονται από το Σύνταγμα, όπως η ελευθερία ή η ιδιοκτησία, δεν είναι ανεπίδεκτα περιορισμών. Πολλές φορές, μάλιστα, η κατοχύρωση ενός δικαιώματος συνοδεύεται από περιορισμούς που αφορούν ειδικά αυτό.

Στους πρώτους περιορισμούς μάς εισάγει το άρθρο 5 του Συντάγματος, διευκρινίζοντας πως ο καθένας μπορεί να ασκεί τα δικαιώματα του "εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη". Αυτή η γενικού περιεχόμενου οριοθέτηση θεσπίζει ορισμένους κανόνες προς όλους, που μπορούν να ερμηνευτούν περισσότερο ως προϋποθέσεις άσκησης των δικαιωμάτων παρά ως περιορισμοί. 

Καθολικής κλίμακας περιορισμό των ατομικών δικαιωμάτων συνιστά η κήρυξη κατάστασης πολιορκίας, με συνθήκες που θα θεωρούσαμε σαφή καταπάτηση της ιδιωτικής αυτονομίας. Σε περίπτωση κύρηξης, μπορεί να επιβληθεί απαγόρευση κυκλοφορίας, να εκτοπισθούν προληπτικά πολίτες οι οποίοι δεν έχουν διαπράξει κανένα αδίκημα, απλώς κρίνονται ύποπτοι, να διενεργηθούν συλλήψεις χωρίς δικαστικό ένταλμα, να διεξάγονται κατ’ οίκον έρευνες χωρίς ένταλμα. Προβλέπεται, επίσης, και η υποχρέωση παροχής πραγμάτων ή υπηρεσιών από τους πολίτες, εφόσον προηγηθεί επίταξή τους.

Συχνός είναι από τη νομολογία, ιδίως των πολιτικών δικαστηρίων, και ο περιορισμός της καταχρηστικής άσκησης δικαιώματος. Συγκεκριμένα, απαγορεύεται η άσκηση του δικαιώματος, εάν υπερβαίνει τα επιβαλλόμενα από την καλή πίστη ή τα χρηστά ήθη ή τον κοινωνικό και οικονομικό σκοπό του δικαιώματος όρια. Η έννοια της κατάχρησης αφορά στις περιπτώσεις όπου το δικαίωμα ασκείται για σκοπό καταφανώς διαφορετικό από εκείνον για τον οποίο έχει θεσπισθεί. Πάνω σε αυτή τη βάση καταλήγει να θεωρηθεί, στις περισσότερες περιπτώσεις που οδηγούνται σε δικαιοδοτική κρίση, καταχρηστική και άρα απαγορευμένη η άσκηση του δικαιώματος της απεργίας. Συχνός είναι και ο έλεγχος της άσκησης του δικαιώματος ίδρυσης επαγγελματικού ή και κοινού σωματείου.