Αυστραλοπίθηκος: ένα είδος ανάμεσα σε άνθρωπο και πίθηκο

Αυστραλοπίθηκος ή Νότιος πίθηκος (από το λατινικό australis που σημαίνει νότιος) είναι ένα είδος που έζησε πριν περίπου 4 έως 2 εκατομμύρια χρόνια και έπειτα εξαφανίστηκε. Τα απολιθώματά του εντοπίζονται σε περιοχές της Αφρικής και αυτά φέρουν έναν συνδυασμό χαρακτηριστικών ανθρώπου και πιθήκου. Επομένως, μελετάται στενά η σχέση των πρωτευόντων αυτών με τον σύγχρονο άνθρωπο, με μεγάλο κομμάτι επιστημόνων να τους θεωρεί προγόνους μας, τοποθετώντας τους στην βάση της εξελικτικής ακολουθίας που οδήγησε στον Homo sapiens. 

Στάδια εξέλιξης του σύγχρονου ανθρώπου (Homo sapiens)

Το είδος του αυστραλοπίθηκου ορίστηκε για πρώτη φορά από τον ανθρωπολόγο Raymond Dart το 1925 με αφορμή το κρανίο ενός παιδιού που εντοπίστηκε στο Taung της Νότιας Αφρικής, και χρονολογήθηκε πως έζησε 2-3 εκατομμύρια έτη πριν. Το εντυπωσιακό στο απολίθωμα αυτό ήταν πως συνυπήρχαν στοιχεία πιθήκου, όπως το μέγεθος του εγκεφάλου, αλλά και ανθρώπου με σημαντικότερο τον νωτιαίο μυελό που υποδείκνυε πως ήταν δίποδα πλάσματα, ικανά να στέκονται πλήρως όρθια. Επρόκειτο για την πρώτη απόδειξη πως το περπάτημα στα δύο πόδια, αλλά και μια διαφορετική διατροφή (όπως προκύπτει από τα δόντια του κρανίου) ήταν προσαρμογές που προηγήθηκαν εξελικτικά της μεγάλης επέκτασης του εγκεφάλου και των πολλών σύνθετων συμπεριφορών που την συνοδεύουν. Μετέπειτα ευρήματα και έρευνες επιβεβαίωσαν πως οι αυστραλοπίθηκοι ήταν πλάσματα ανάμεσα σε πίθηκο και άνθρωπο, τόσο σχετικά με τον χρόνο παρουσίας τους στην Γη, όσο και με την ανατομία τους.

Ποια ήταν τα κοινά χαρακτηριστικά με κάθε είδος;

Οι αυστραλοπίθηκοι υπολογίζεται πως είχαν ύψος περίπου 1,2-1,5 μέτρο και βάρος 30-50 κιλά, πλησιάζοντας περισσότερο το μέγεθος των πιθήκων. Επιπλέον, μοιράζονταν μαζί τους χαρακτηριστικά όπως το μικρό μέγεθος εγκεφάλου, τα σαγόνια που προεξείχαν από το πρόσωπο, ωμοπλάτες και αρθρώσεις που εξυπηρετούσαν στο σκαρφάλωμα δέντρων και μακριά χέρια με κυρτά δάχτυλα.

Μεγάλο ενδιαφέρον, ωστόσο, παρουσιάζουν τα χαρακτηριστικά που ταυτίζονται με τον σύγχρονο άνθρωπο. Οι αυστραλοπίθηκοι και οι homo sapiens έχουν κοινή βάση της σπονδυλικής στήλης, στο κάτω μέρος του κρανίου, που διατηρεί το κεφάλι σταθερό. Κοινό τύπο λεκάνης που μπορεί να στηρίξει το πάνω μέρος του σώματος συγκρατώντας το όρθιο και βοηθώντας στην ισορροπία. Κοινά είναι και τα χαρακτηριστικά που ευθύνονται για την βάδιση, όπως τα οστά των μηρών που τοποθετούν το βάρος πάνω από τα γόνατα και τα πέλματα που υποστηρίζουν το σώμα για κάθε βήμα.

Lucy – Η γιαγιά της ανθρωπότητας.

Το πιο διάσημο εύρημα  αυστραλοπίθηκου έχει ονομαστεί «Lucy» και πρόκειται για έναν εξαιρετικά διατηρημένο σκελετό που έχει χρονολογηθεί στα 3,2 εκατομμύρια χρόνια πριν. Ανακαλύφθηκε στην Αιθιοπία από τον Donald Johanson το 1974 και βρίσκεται στην συλλογή του Εθνικού Μουσείου της Αιθιοπίας στην Αντίς Αμπέμπα.

Η Lucy ξεχωρίζει ανάμεσα στα υπόλοιπα ευρήματα, καθώς μας προσφέρει την πιο πλήρη εικόνα της σωματοδομής των αυστραλοπίθηκων, υποδεικνύοντας την πιθανή καταγωγή μας από αυτούς. Για τον λόγο αυτό συχνά αναφέρεται ως "γιαγιά της ανθρωπότητας". Κομμάτια απολιθωμένων οστών συνθέτουν το 40% του σκελετού μιας γυναίκας του είδους Australopithecus afarensis ηλικίας 12-18 ετών, με ύψος περίπου 1,1 μέτρο και βάρος περίπου 30 κιλά. Επιστήμονες κατέληξαν στο συμπέρασμα πως ο θάνατός της ήταν αποτέλεσμα πτώσης από ένα δέντρο.

Ο σκελετός της Lucy