Αυτό δεν είναι μια πίπα.

René Magritte, Η προδοσία των εικόνων, 1929, Los Angeles Country Museum of Art

Όταν κοιτάξετε τον παραπάνω πίνακα, θα δείτε μία πίπα. Ακόμα κι αν εστιάσετε για ώρες την προσοχή σας επάνω της, το σχέδιο δεν θα έχει κάτι άλλο να σας αποκαλύψει. Στο κάτω μέρος όμως, ο δημιουργός René Magritte πρόσθεσε το καλλιγράφημα "Ceci n'est pas une pipe", το οποίο σημαίνει "Αυτό δεν είναι μια πίπα". Από την παρουσίαση του έργου το 1929 έως και σήμερα η αντιπαράθεση της εικόνας με την φράση έχει προκαλέσει ενδιαφέρον, αμηχανία, ακόμα και χλεύη.

Πρόκειται για ένα έργο με αφοπλιστική απλότητα, από εικαστικής άποψης. Ένα εύκολα αναγνωρίσιμο

σχήμα και μια φράση που το ονοματίζει, λειτουργώντας σαν τίτλος που εμπεριέχεται στον πίνακα. Παραδοσιακά, η λεζάντα ενός έργου υπάρχει για να μας βοηθήσει να το κατανοήσουμε, εδώ όμως μας αποπροσανατολίζει. Έτσι, το έργο εκτείνεται πολύ πέρα από από αυτό που απεικονίζει, εκεί που μας οδηγεί ο πραγματικός τίτλος: Η προδοσία των Εικόνων (The Treachery of Images). Το έργο μάς προκαλεί να αμφισβητήσουμε το προφανές. Με μια πιο κυριολεκτική ερμηνεία, λοιπόν, οδηγούμαστε στη σκέψη πως αυτό πράγματι δεν είναι μια πίπα, καθώς όπως εύστοχα επισήμανε ο Magritte δεν θα μπορούσαμε να καπνίσουμε από τον πίνακά του, αλλά η απεικόνιση μιας πίπας. Η αναπαράσταση δεν είναι το αληθινό αντικείμενο, απλά μοιάζει μαζί του.

Το έργο δεν τελειώνει σε αυτό το "οπτικό τερτίπι"! Σχολιάζει το πώς κατασκευάστηκε και πώς χρησιμοποιείται η γλώσσα. Πώς αναμειγνύεται στην σκέψη μας ένα αντικείμενο με την λέξη που το περιγράφει. Είναι τόσο καθοριστική η επαφή μας με τον λόγο που νιώθουμε ότι η γλώσσα έχει μια οργανική σχέση με την πραγματικότητα. Σαν τα ονόματα των αντικειμένων να εκπορεύονται με κάποιον τρόπο από τα ίδια τα αντικείμενα. Σαν η πίπα (ή έστω η απεικόνισή της) να μην ονομάζεται μόνο πίπα, αλλά να μετουσιώνεται στα τέσσερα αυτά γράμματα. 

Δεχόμενοι την πρόκληση του Magritte με ανοιχτό μυαλό, όλα τα αντικείμενα γύρω μας γίνονται αναπάντεχα ξένα.. Ουσιαστικά, δεν γνωρίζουμε τα πράγματα, αλλά έχουμε πρόσβαση στην μορφή τους μέσω της γλώσσας μας. Το αντικείμενο, η εικόνα, και η λέξη που το περιγράφει αλλάζουν συνέχεια θέσεις στον τρόπο που μας γίνεται αντιληπτά. 

Joseph Kosuth, Μία και τρεις καρέκλες, 1965, ΜοΜΑ

Ας κοιτάξουμε μέσα από αυτό το πρίσμα το έργο "Μία και τρεις καρέκλες". Αποτελείται από μια πραγματική πτυσσόμενη καρέκλα, μία ισομεγέθη φωτογραφία της καρέκλας και τον ορισμό της λέξης καρέκλα (chair) τυπωμένο σε μεγέθυνση. 

Είναι όλα η ίδια μία καρέκλα; 

Ή μήπως είναι τρεις διαφορετικές καρέκλες; 

Και αν ναι, είναι κάποια "περισσότερο καρέκλα" από τις άλλες;