Γιατί το κοινό λατρεύει τις ιστορίες μυστηρίου;

Ντετέκτιβς που εστιάζουν σε λεπτομέρειες, αστυνομικοί παθιασμένοι να διαλευκάνουν υποθέσεις, περίπλοκες σκηνές εγκλήματος και ιδιοφυείς δολοφόνοι. Το κοινό λατρεύει τις ιστορίες τους! Οι ιστορίες μυστηρίου και τα θρίλερ είναι το δεύτερο πιο δημοφιλές είδος βιβλίων/σειρών/ταινιών, μετά τις ρομαντικές. Η ροή τους είναι σε μεγάλο βαθμό, προδιαγεγραμμένη. Ένα αινιγματικό έγκλημα (ή μια σειρά από τέτοια) διαπράττεται και ο πρωταγωνιστής της επίλυσης καταφέρνει συγκεντρώνοντας στοιχεία να εντοπίσει τον ένοχο, ο οποίος κατά κανόνα δεν είναι ο προφανής. Αφού, λοιπόν, ξέρουμε τι θα γίνει, γιατί συνεχίζουμε να τις παρακολουθούμε με αμείωτο ενδιαφέρον;

Μια πρώτη εξήγηση είναι, σίγουρα, πως οι ιστορίες μυστηρίου υπόσχονται δράση και αγωνία. Οι τρομερές ανατροπές είναι βασικό συστατικό της πλοκής, και όσο πιο απρόβλεπτες είναι τόσο πιο συναρπαστική η ιστορία. Ο αναγνώστης ή ο θεατής εμπλέκεται σε μια περιπέτεια, διατηρώντας την ασφάλεια της πολυθρόνας του.

Και αυτή η εμπλοκή, είναι ένα ακόμη πλεονέκτημα των ιστοριών μυστηρίου. Κινητοποιεί την σκέψη μας. Κάθε έγκλημα είναι ένας γρίφος που και εμείς οι ίδιοι νιώθουμε την πρόκληση να λύσουμε- ιδανικά να βρούμε τον δολοφόνο πριν τον ανακαλύψει καν ο πρωταγωνιστής. Αναλύουμε την ψυχοσύνθεση και τα κίνητρα των εμπλεκομένων, σκεφτόμαστε τι μπορεί να υποδεικνύουν τα στοιχεία, μαντεύουμε ποια μπορεί να είναι η επόμενη έκπληξη και πλέκουμε τα δικά μας σενάρια για τον δράστη. 

Μια επιτυχημένη ιστορία, απαιτεί φυσικά και ισχυρούς χαρακτήρες. Ο «ήρωας» και ο «κακός» διακρίνονται γρήγορα, και έτσι αποφασίζουμε εύκολα υπέρ ποιανού θα ταχθούμε. Συνδεόμαστε με αυτούς που αποζητούν τη λύση του μυστηρίου, θαυμάζουμε την τόλμη και την ιδιοφυία τους και αν αποδειχθεί πως τα είχαμε αποκρυπτογραφήσει και εμείς όλα σωστά, νιώθουμε ακόμη μεγαλύτερη ταύτιση μαζί τους. Μα όσο αγαπάμε τους καλούς, αγαπάμε και τους κακούς, καθώς γοητευόμαστε από αυτούς. Μπορούμε, ίσως, σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμα και να τους κατανοήσουμε.

Ξέρουμε, όμως, ότι στο τέλος το καλό θα νικήσει το κακό. Θα αποδοθεί δικαιοσύνη. Και ίσως αυτός να είναι ο βασικός λόγος που η αστυνομική λογοτεχνία έχει τόσο φανατικούς υποστηρικτές. Το τέλος, με τη σύλληψη ή το θάνατο του δολοφόνου, επαναφέρει ισορροπία. Αισθανόμαστε ασφαλείς και ικανοποιημένοι γνωρίζοντας ότι ο κακός θα τιμωρηθεί, γιατί ξέρουμε ότι αυτό δεν συμβαίνει πάντα στην πραγματικότητα. Αυτή η εξασφαλισμένη δικαιοσύνη στη μυθοπλασία είναι παρηγορητική.

• Ο εμβληματικός ήρωας Σέρλοκ Χολμς είναι δημιούργημα του Άρθουρ Κόναν Ντόυλ, και το κοινό τον λατρεύει από την πρώτη του εμφάνιση το 1887 έως και σήμερα. Όταν ο ήρωας πεθαίνει στο διήγημα "Η περιπέτεια του τελικού προβλήματος" το 1893, το κοινό αρνείται να το αποδεχθεί. Έτσι -σχεδον μια δεκαετία αργότερα- ο Χολμς επιστρέφει στη "ζωή".
• Βασίλισσα της αστυνομικής λογοτεχνίας θα πρέπει να στέψουμε την Αγκάθα Κρίστι, με δεκάδες βιβλία στο ενεργητικό της και μεταφορές τους στο θέατρο, τον κινηματογράφο και την τηλεόραση. Διασημότερος χαρακτήρας της ο ντετέκτιβ Ηρακλής Πουαρό. Το βιβλίο της "Μετά δεν έμεινε κανείς" (αρχικός τίτλος "Δέκα μικροί νέγροι") είναι η νουβέλα μυστηρίου με τις περισσότερες πωλήσεις στην ιστορία και ένα από τα εμπορικότερα βιβλία όλων των εποχών.  
• Η αμερικάνικη αστυνομική σειρά "Νόμος και Τάξη" με 22 κύκλος επεισοδίων είναι η μακροβιότερη σειρά μυστηρίου.
• Το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου στην λίστα του με τις καλύτερες ταινίες μυστηρίου όλων των εποχών έδωσε την πρώτη θέση στην ταινία "Vertigo" (Δεσμώτης του Ιλίγγου) του Άλφρεντ Χίτσκοκ.