Γιατί ο χρυσός είναι τόσο πολύτιμος;

Το πολύτιμο, κιτρινωπό, λαμπερό μέταλλο συνοδεύει τον άνθρωπο σε όλη την ιστορία του. Το όνομα του χρυσού αποτελεί συνώνυμο του ίδιου του πλούτου. Πώς κατάφερε να ξεχωρίσει ανάμεσα στα υπόλοιπα χημικά στοιχεία; Και πώς έγινε κεντρικός παράγοντας της παγκόσμιας οικονομίας;

Ο χρυσός τράβηξε την προσοχή του ανθρώπου πριν 5000 χρόνια. Η παρουσία του σε αρχαίους ιερούς χώρους υποδεικνύει μια στενή σχέση με την θρησκεία, ενώ υπολογίζεται πως γύρω στο 700 π.Χ., με την δημιουργία των πρώτων χρυσών νομισμάτων, εισέβαλε δραστικά στην οικονομία. Έκτοτε αποτελεί –ίσως- το σημαντικότερο περιουσιακό στοιχείο.

Γιατί ο χρυσός και όχι κάποιο άλλο μέταλλο;

Από χημικής άποψης, ο χρυσός είναι αδιάφορο στοιχείο, καθώς δεν αντιδρά σχεδόν με κανένα άλλο. Στο πεδίο των οικονομικών, όμως, φαίνεται να συγκεντρώνει όλα τα πλεονεκτήματα. 

Αναζητώντας ποιο στοιχείο από τα 118 του περιοδικού πίνακα εξυπηρετεί καλύτερα την κατασκευή νομισμάτων, σίγουρα αποκλείονται εξαρχής τα υγρά και τα αέρια. Έπειτα, βγαίνουν από την λίστα στοιχεία που διαβρώνονται εύκολα, ή είναι δηλητηριώδη, ή πολύ αντιδραστικά, ή ραδιενεργά, καθώς θα ήταν αδύνατο να τα χρησιμοποιούμε σε καθημερινή βάση. Καταλήγουμε, έτσι, σε οκτώ υποψήφια, τα λεγόμενα «ευγενή μέταλλα»: πλατίνα, παλλάδιο, ρόδιο, ιρίδιο, όσμιο, ρουθήνιο, ασήμι και χρυσό. Τα 6 από αυτά, μειονεκτούν καθώς είναι εξαιρετικά δυσεύρετα, για να στηρίξουν τις ανάγκες του οικονομικού συστήματος. Μόνο το ασήμι και ο χρυσός είναι σπάνια μεν –έτσι ώστε να μην έχουν όλοι πρόσβαση σε αυτά-, όχι πολύ σπάνια δε –ώστε να μπορούν να δημιουργηθούν αρκετά νομίσματα! Στην κόντρα των δυο τους, το ασήμι παίρνει την δεύτερη θέση, διότι, αντιδρώντας με μικρές ποσότητες θείου στον αέρα, θαμπώνει ευκολότερα. 

Αποδεικνύεται, έτσι, πως ο χρυσός είναι πολύτιμος ακριβώς επειδή είναι χημικά αδιάφορος! Είναι εξαιρετικά ανθεκτικός στην διάβρωση, αλλάζει πολύ εύκολα μορφές για να μετατραπεί σε φύλλα, μπάρες, νομίσματα ή κοσμήματα, έχει μεγάλη πυκνότητα, δεν σκουριάζει, δεν φθείρεται, δεν θαμπώνει, δεν χάνει το βάρος του με κανέναν τρόπο.

Είναι δύσκολο, βέβαια, να φανταστούμε πως αυτή η λογική εις άτοπον επαγωγή έλαβε χώρα στις απαρχές της χρήσης του. Επομένως, γεννάται το ερώτημα πώς ξεκίνησε ο χρυσός να είναι πολύτιμος. Η απάντηση είναι σχετικά απλή. Επειδή είναι όμορφος! Το ελκυστικό χρώμα και η λάμψη του ασκεί μια μαγική γοητεία στον άνθρωπο, δημιουργώντας ένα μυστήριο που τον κάνει ακαταμάχητο στα μάτια μας.

Εξίσου παράδοξο είναι και το ότι συνεχίζει να έχει κεντρικό ρόλο στην σημερινή οικονομία, χωρίς πια να χρησιμοποιείται για την παραγωγή νομισμάτων (το πιο σύνηθες μέταλλο στα κέρματα είναι ο χαλκός). Αυτό οφείλεται στο ότι πλέον είναι παράδοση να είναι πολύτιμος ο χρυσός, να συνδέεται με την πολυτέλεια και τον πλούτο. Η ιστορία του έδωσε μια δύναμη που ξεπερνά οποιοδήποτε άλλο εμπόρευμα, και αυτή η δύναμη διαιωνίζεται. 

Επιπρόσθετα, ο χρυσός έχει εγγενή αξία, τόσο λόγω του κόστους εξόρυξης του (οικονομικό και περιβαλλοντικό), όσο και λόγω της ζήτησης του για άλλες χρήσεις, όπως κατασκευή κοσμήματων, ηλεκτρονικών συσκευών, υπολογιστών, αεροδιαστημικών οχημάτων και πολλών ακόμα.

Πώς επηρεάζει την παγκόσμια οικονομία;

Στην οικονομία της Δύσης, τον 18ο αιώνα είχε πλέον επικρατήσει το λεγόμενο παραστατικό χρήμα (fiat currency). Πρόκειται για μέσα συναλλαγής που εκδίδονται από τις κυβερνήσεις, χωρίς τα ίδια να έχουν εγγενή αξία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τα σημερινά χαρτονομίσματα. Επειδή τα παραστατικά χρήματα δεν έχουν κάποιον όριο (όπως π.χ. τα φυσικά αποθέματα) η αξία τους ρυθμίζεται μέσω ισοτιμιών. Ο Χρυσός Κανόνας (Gold Standard) υπήρξε το πρώτο σύστημα συναλλαγματικών ισοτιμιών, δίνοντας στον χρυσό έναν νέο, κεντρικό ρόλο στο πεδίο της οικονομίας.

Πρόκειται για ένα σύστημα όπου η τιμή του νομίσματος μιας χώρας υπολογίζεται βάση του αποθέματος χρυσού, καθώς πρέπει νόμισμα και χρυσός να είναι ανά πάσα στιγμή μεταξύ τους μετατρέψιμα. Καθώς ο χρυσός έχει εγγενή αξία, τα χαρτονομίσματα είναι αυτά που καλούνται να προσαρμόσουν την δική τους. Επομένως, όσο περισσότερα χρήματα "κόβονται" τόσο μικρότερη αξία έχουν.

Ο Χρυσός Κανόνας εμφανίστηκε το 1871 και μέχρι το 1900 είχε εφαρμοστεί στην πλειοψηφία των οικονομικά αναπτυγμένων χωρών. Από την δεκαετία του 1920 ξεκίνησε να φθίνει, έως το 1970 που εγκαταλείφθηκε. Αυτή τη στιγμή δεν χρησιμοποιείται από καμία χώρα, ωστόσο ο χρυσός συνεχίζει να είναι πολύτιμο περιουσιακό στοιχείο, λειτουργώντας σαν αποθεματικό υψηλής αξίας (45% του χρυσού παγκοσμίως ανήκει σε κυβερνήσεις και κεντρικές τράπεζες).

Γιατί επενδύουν στον χρυσό;

Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι ο χρυσός δεν έχει τις νομισματικές ιδιότητες του παρελθόντος και σε ένα σύγχρονο οικονομικό περιβάλλον, η μόνη του αξία είναι ως υλικό κατασκευής. Στο άλλο άκρο βρίσκονται οι ένθερμοι υποστηρικτές του χρυσού, οι λεγόμενοι «gold bugs». Θεωρούν τον χρυσό την μόνο ασφαλή επένδυση, καθώς οι οικονομίες είναι προδιαγεγραμμένες να περιστρέφονται γύρω του. Οι υπόλοιπες μορφές νομίσματος, αλλά και επενδύσεων είναι επισφαλείς διότι σε βάθος χρόνου θα αντικατασταθούν από κάτι νεότερο. Η «παραδοσιακή» αξία του χρυσού, ιστορικά οδηγεί στην στροφή και την επένδυση σε αυτόν σε περιόδους οικονομικής αβεβαιότητας και υφέσεων. Ως εκ τούτου, όσοι έχουν την ικανότητα για μακροπρόθεσμες επενδύσεις, είναι αυτοί μπορούν να κερδίσουν από τον χρυσό.