Ήταν ο Μεσαίωνας "σκοτεινή εποχή";

Στο καθημερινό μας λεξιλόγιο, το να παρομοιάσουμε μια κατάσταση με τον "Μεσαίωνα" προσδίδει έναν σκοτεινό, οπισθοδρομικό χαρακτήρα παραπέμποντας σε πόλεμο, καταστροφή και θάνατο. Γιατί όμως ο Μεσαίωνας έγινε συνώνυμο του σκοταδισμού;

Καταρχάς, ο Μεσαίωνας αποτελεί μία από τις τρεις περιόδους της Ιστορίας. Συγκεκριμένα, η Δυτική Ιστορία διαιρείται σε Αρχαία, Μεσαιωνική και Νεότερη. Χωρίς να μπορούν να οριστούν με απόλυτη σαφήνεια τα χρονικά όρια, για τους περισσότερους ιστορικούς, Μεσαίωνας θεωρείται το διάστημα από την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (5ος αιώνας) έως την Αναγέννηση (15ο αιώνας).

Ο χαρακτηρισμός των περίπου χιλίων αυτών ετών ως μεσοδιάστημα, ως "μεσαίοι αιώνες" (εξού και η ονομασία), στην πραγματικότητα υποδηλώνει περισσότερα για την εποχή της Αναγέννησης παρά για τον ίδιο τον Μεσαίωνα. Ξεκινώντας από τον 15ο αιώνα, Ευρωπαίοι στοχαστές, συγγραφείς και καλλιτέχνες άρχισαν να κοιτάζουν στην αρχαιότητα, θεωρώντας πως οι ίδιοι είναι συνεχιστές της ελληνικής σοφίας, της ρωμαϊκής δύναμης, του πολιτιστικού και επιστημονικού πλούτου. Έκριναν τους αιώνες που τους χώριζαν με την αρχαιότητα ως μια εποχή παρακμής, χωρίς σπουδαία επιτεύγματα ή προσωπικότητες, αποκηρύσσοντάς την.

Μέχρι τον 17ο αιώνα οι ιστορικοί αναφέρονται στο χάος που επήλθε με την πτώση της Ρώμης, οδηγώντας σε μια εποχή γεμάτη ανηλεείς τυράννους και προληπτικούς, θρησκόληπτους αγρότες, έναν «σκοτεινό Μεσαίωνα». Λόγω τέτοιων αναφορών, στην αγγλική γλώσσα ο όρος Σκοτεινά Χρόνια (Dark Ages) έγινε συνώνυμος του Μεσαίωνα (Middle Ages).

Σημαντική μερίδα των σημερινών μελετητών της μεσαιωνικής περιόδου, ωστόσω δεν ασπάζονται τον χαρακτηρισμό "σκοτεινά χρόνια". Είναι κοινά αποδεκτό πως οι πρώτοι μεταρωμαϊκοί αιώνες, ο λεγόμενος Πρώιμος Μεσαίωνας, είχε λιγότερη ανάπτυξη σε τομείς όπως η επιστήμη ή ο πολιτισμός, ωστόσο πιστεύεται πως η ανοδική πορεία ξεκίνησε πολύ πριν την Αναγέννηση. Επισημαίνουν, ακόμα, πως ο μικρός αριθμός μεσαιωνικών γραπτών πηγών που σώζονται δυσχεραίνει την κατανόηση μας για την δομή των κοινωνιών και τα ιστορικά γεγονότα.

Η ζωή σε ένα μεσαιωνικό χωριό

Κεντρικά σημεία της Μεσαιωνικής Ιστορίας

• Η Καθολική Εκκλησία υπήρξε ο ισχυρότερος θεσμός της μεσαιωνικής περιόδου, συγκεντρώνοντας χρήμα και δύναμη. Οι βασιλείς επιδίωκαν την συμμαχία μαζί της, και παράλληλα η θρησκεία καθοδηγούσε την κοινωνία. 
• Στην Ευρώπη, η πολιτικοοικονομική ζωή στηριζόταν στην φεουδαρχία. Μεγάλα κομμάτια γης είχαν παραχωρηθεί σε ευγενείς και επισκόπους, ενώ χωρικοί αγρότες, γνωστοί ως δουλοπάροικοι, τα καλλιεργούσαν με αντάλλαγμα για την εργασία τους, να διαμένουν εκεί και να προστατεύονται. 
• Χαρακτηριστικότερα δείγματα της μεσαιωνικής τέχνης είναι οι γοτθικοί καθεδρικοί ναοί. Πέρα από το αρχιτεκτόνημα, δημιουργούνταν τοιχογραφίες και ψηφιδωτά για να διακοσμήσουν τους εσωτερικούς χώρους. Η θεματολογία αφορούσε αποκλειστικά εικόνες της Παναγίας, του Ιησού και των αγίων.
• Στην διάρκεια του Ώριμου Μεσαίωνα (μετά το 1000 μ.Χ.) εμφανίζονται νεωτερισμοί στην τεχνολογία και τις μεθόδους καλλιέργειας της γης, που οδήγησαν στην άνθηση του εμπορίου. 
• Την ίδια εποχή εμφανίζονται και τα πρώτα πανεπιστημιακά ιδρύματα στην Ευρώπη, τα οποία δημιουργήθηκαν από μοναχούς της Καθολικής Εκκλησίας. 
• Το 1095 μ.Χ. ξεκινούν οι Σταυροφορίες. Πρόκειται για στρατιωτικές αποστολές, υπό την αιγίδα της Εκκλησίας, με στόχο την επανάκτηση των Αγίων Τόπων, που είχαν κατακτηθεί από μουσουλμάνους. Οι Σταυροφορίες συνεχίστηκαν για τους επόμενους δύο αιώνες. 
• Το 1347 εμφανίζεται η βουβωνική πανούκλα, γνωστή ως «Μαύρος Θάνατος». Πέθαναν περίπου τα δύο πέμπτα του πληθυσμού της Ευρώπης, αλλά και πολλά ζώα. Τρομοκρατημένοι από τη μυστηριώδη ασθένεια, οι άνθρωποι του Μεσαίωνα πίστευαν ότι η πανούκλα ήταν θεϊκή τιμωρία για την αμαρτία.

Η Παναγία των Παρισίων είναι ένας από τους διασημότερους μεσαιωνικούς καθεδρικούς.