Η κακοδιαχείριση φαγητού, εμφανίζεται σε όλα τα στάδια της εφοδιαστικής αλυσίδας, ξεκινώντας από τους φορείς παραγωγής και φτάνοντας μέχρι τους τελικούς καταναλωτές. Πιο συγκεκριμένα:
- Πρωτογενής τομέας: Συχνά οι αγρότες, για να αντισταθμίσουν τις απώλειες λόγω κακοκαιρίας ή άλλων κινδύνων, καλλιεργούν μεγαλύτερες ποσότητες τροφίμων από αυτές που στην πραγματικότητα πρόκειται να εμπορευτούν, κάτι που πιθανόν να οδηγήσει σε πλεονάσματα. Επιπλέον, η απροσδόκητη μείωση ζήτησης για ένα προϊόν ή το ασύμφορο κόστος μεταφοράς του ενδέχεται να αποτελέσουν αιτίες για την καταστροφή του.
- Επεξεργασία και μεταφορά: Έπειτα, στις μονάδες επεξεργασίας τροφίμων, για παράδειγμα κατά την διαδικασία συσκευασίας, χάνονται τμήματα τροφίμων που θεωρούνται αχρείαστα, όπως δέρμα κρέατος ή φλούδες φρούτων, που κάλλιστα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν στην παραγωγή ζωοτροφών. Κατά τη μεταφορά και τη διανομή τροφίμων η ανεπαρκής ψύξη είναι συχνή αιτία καταστροφής ευπαθών τροφίμων.
- Καταστήματα: Στα καταστήματα λιανικής σπαταλούνται τεράστιες ποσότητες τροφίμων. Το μεγαλύτερο μέρος της απώλειας αφορά ευπαθή προϊόντα, τα οποία δεν πωλούνται σε σύντομο χρονικό διάστημα, όπως φρέσκα φρούτα και λαχανικά, γαλακτοκομικά, κρέατα, θαλασσινά και έτοιμα γεύματα. Εντύπωση προκαλεί πως, σε αναπτυγμένες χώρες, το 30% των φρούτων και των λαχανικών χάνεται επειδή δεν ανταποκρίνονται στις εμφανισιακές απαιτήσεις των σούπερ μάρκετ ή των καταναλωτών.
- Εστιατόρια και ιδρύματα: Μεγάλες είναι και οι απώλειες τροφίμων σε ιδρύματα, όπως νοσοκομεία ή φυλακές, καθώς συνήθως παράγονται περισσότερες μερίδες από αυτές που τελικά θα καταναλωθούν. Σημαντικός σταθμός σπατάλης φαγητού είναι και τα ξενοδοχεία και τα εστιατόρια. Ο κακός υπολογισμός της προετοιμασίας, οι εκτεταμένες επιλογές μενού, αλλά και η τάση των επισκεπτών να αφήνουν σημαντικό τμήμα των γευμάτων τους οδηγούν δισεκατομμύρια κιλά φαγητού να καταλήγει σε κάδους απορριμμάτων. Στα εστιατόρια και τα ιδρύματα είναι επιτακτική η ανάγκη δικτύωσης με προγράμματα δωρεάς φαγητού σε συσσίτια.
- Νοικοκυριά: Τα νοικοκυριά είναι υπεύθυνα για το μεγαλύτερο μέρος της σπατάλης τροφίμων παγκοσμίως. Οι λόγοι ποικίλλουν. Η κακή κρίση των αναγκών και η επιρροή προωθητικών ενεργειών/προσφορών από τα καταστήματα είναι σύνηθες να οδηγήσουν στην αγορά περισσότερων προϊόντων από αυτά που χρειάζεται ένα νοικοκυριό. Έπειτα, η σύγχυση των ετικετών ημερομηνίας λήξης, η ακατάλληλη αποθήκευση και η κακή οργάνωση των γευμάτων έχει συνέπεια πολλά τρόφιμα να καταστέφονται πριν καν χρησιμοποιηθούν. Τέλος, το μαγείρεμα και το σερβίρισμα ανυπολόγιστα μεγάλων ποσοτήτων φαγητού τα στέλνει συχνά στα σκουπίδια.
Η μείωση της σπατάλης φαγητού από τα νοικοκυριά είναι και η μόνη κατηγορία που ο καθένας μας μεμονωμένα έχει πρόσβαση να κάνει την αλλαγή. Στους περισσότερους δεν αρέσει -θεωρητικά τουλάχιστον- να πετάνε φαγητό, απλά φαίνεται δύσκολη η οργάνωση που θα το αποτρέψει. Πρόκειται όμως για μικρές συνήθειες που αξίζουν την προσπάθεια. Οι πιο μετρημένες αγορές στο σούπερ μάρκετ, η καλύτερη οργάνωση σε ντουλάπια και ψυγείο για να μην μένουν ξεχασμένα τρόφιμα, το δόσιμο των περισσευμάτων σε αδέσποτα ζώα, μπορούν να είναι μόνο η αρχή!
Γιατί αποτελεί τόσο σημαντικό πρόβλημα;
Η πρώτη σκοπιά του προβλήματος είναι η οικονομική. Η ετήσια αξία των τροφίμων που σπαταλούνται παγκοσμίως είναι 1 τρισεκατομμύριο δολάρια. Το αντίστοιχο κόστος που αναλογεί σε ένα νοικοκυριό είναι επίσης υψηλό. Άλλωστε, τα τρόφιμα που πετάμε τα έχουμε αγοράσει! Αξίζει επίσης να αναλογιστούμε πως, καθώς ζούμε σε ένα παγκοσμιοποιημένο σύστημα εφοδιασμού τροφίμων, η ζήτηση για τρόφιμα από την Δύση -που πιθανόν δεν θα καταναλωθούν- αυξάνει την τιμή των τροφίμων και στις αναπτυσσόμενες χώρες, καθιστώντας μάλιστα τις τιμές ορισμένων προϊόντων -δικής τους καλλιέργειας- απαγορευτικές για πολλούς.
Αυτή η υπέρμετρη σπατάλη έρχεται και σε μεγάλη αντίφαση με το γεγονός πως μεγάλο ποσοστό ανθρώπων λιμοκτονεί, υποσιτίζεται ή βρίσκεται σε διατροφική ανασφάλεια. Αυτή η αντιπαραβολή αναδεικνύει και την ανθρωπιστική πλευρά του προβλήματος. Όλα τα τρόφιμα που παράγονται αλλά δεν καταναλώνονται ποτέ θα αρκούσαν για να σιτίσουν δύο δισεκατομμύρια ανθρώπους. Η πείνα δεν είναι ένα πρόβλημα που συμβαίνει «κάπου αλλού», δυστυχώς αγγίζει αισθητά και την καθημερινότητα της χώρας μας.
Επιπροσθέτως, η σπατάλη τροφίμων αποτελεί και "οικολογική βόμβα"! Η μείωση της υπολογίζεται ως η σημαντικότερη πρακτική για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Με συνολικό βάρος 1,3 δισεκατομμύρια τόνους, τα τρόφιμα είναι το μεγαλύτερο μέρος των αστικών στερεών αποβλήτων, με μεγάλες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Επιπλέον, οφείλουμε να συνυπολογίσουμε τους πόρους που απαιτούνται για την παραγωγή αυτών των τόνων τροφίμων. Το φαγητό που δεν καταναλώνεται ετησίως απαιτεί για την καλλιέργειά του μια μάζα γης μεγαλύτερη από την έκταση της Κίνας - γη που έχει αποψιλωθεί, τα είδη της έχουν εξαφανιστεί, αυτόχθονες πληθυσμοί που έχουν μετακινηθεί- και αποτελεί το 25% της συνολικής κατανάλωσης γλυκού νερού παγκοσμίως. Φυσικά, εκτός από τους πόρους που χρειάζονται για να παραχθεί η τροφή, χρειάζεται ενέργεια για να μεταφερθεί, να συντηρηθεί και... να πεταχτεί στα σκουπίδια.
Η περίπτωση της Ελλάδας
Σύμφωνα με την "Έκθεση Δείκτη Αποβλήτων Τροφίμων 2021" (Food waste index report 2021) του προγράμματος Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Εθνών, υπολογίζεται πως ο κάθε κάτοικος στην Ελλάδα πετά στα σκουπίδια 142 κιλά τροφίμων ετησίως. Αυτή η εκτίμηση μας κατατάσσει πρώτους στην Ευρώπη σε σπατάλη φαγητού, ενώ επισημαίνεται πως αντιστοιχεί στο διπλάσιο του παγκόσμιου μέσου όρου που είναι 74 κιλά κατά κεφαλήν ετησίως. Οι μόνες χώρες παγκοσμίως με υψηλότερους δείκτες από τον δικό μας στην Έκθεση αυτή, είναι η Νιγηρία (189 κιλά κατά κεφαλήν) και η Ρουάντα (164 κιλά κατά κεφαλήν).
Τα στοιχεία για την κατάσταση της Ελλάδας στηρίχθηκαν στην μελέτη του 2015 "The implications of food waste generation on climate change: The case of Greece" των: Κωνσταντίνος Αμπελιώτης, Κάτια Λαζαρίδη, Βασιλική Κωσταρέλλη, Χριστίνα Χρόνη από το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου