Η αρχαία Βαβυλωνιακή Αυτοκρατορία, κάλυπτε μεγάλο μέρος της Μεσοποταμίας και μετρούσε πάνω από ένα εκατομμύριο υπηκόους. Διασημότερος βασιλιάς της υπήρξε ο Χαμουραμπί, τόσο επειδή επί της εποχής του η αυτοκρατορία έφτασε στην ακμή της, όσο και χάρη στον περίφημο "Κώδικα του Χαμουραμπί". Πρόκειται για μια συλλογή κανόνων που αποτελούσε τη βάση ενός ενιαίου νομικού συστήματος, με στόχο την αποτελεσματική συνύπαρξη.
Το 1902, όταν βρέθηκε η στήλη που έφερε χαραγμένο το κείμενο, θεωρήθηκε πως επρόκειτο για την αρχαιότερη μορφή νομοθεσίας, χρονολογούμενη γύρω στο 1750 π.Χ. Μέχρι τα μέσα του αιώνα η έρευνα είχε δείξει πως προηγήθηκαν άλλα κείμενα, στα οποία στηρίχθηκε. Παρόλα αυτά, ο Κώδικας του Χαμουραμπί αναμφισβήτητα αποτελεί την πιο ενδιαφέρουσα και πολύπλοκη καταγραφή νόμων, με σημαντικές διαφοροποιήσεις από τις προγενέστερες.
 |
| Στήλη Κώδικα του Χαμουραμπί, 1755-1750 π. Χ. Ανακαλύφθηκε το 1901 στην Σούσα |
Συγκροτείται από 282 νόμους, που χαρακτηρίζονται από ακρίβεια και έχουν βασική αρχή την ανταπόδοση των ίσων. Διατυπώνονται υποθετικές περιπτώσεις και προβλέπονται συγκεκριμένες καταδίκες, με την μορφή "Εάν ο Χ διαπράξει το Ψ, η ποινή θα είναι αυτή". Επιχειρώντας μια σύνοψη, βλέπουμε πως διευθετούνται θέματα ιδιοκτησίας, εμπορικού δικαίου, γάμου, επιθέσεων, επαγγελμάτων, μισθών και άλλα. Άγνοια νόμου δεν αναγνωριζόταν, καθώς ο Κώδικας ήταν αναρτημένος δημοσίως, για να έχουν όλοι πρόσβαση σε αυτόν- χωρίς να υπολογίζεται βέβαια πως, το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού εκείνη την εποχή ήταν αναλφάβητοι. Αξίζει, να σημειωθεί, ωστόσο, πως μερίδα μελετητών εκφράζουν αμφιβολίες για το κατά πόσο ο Κώδικας όντως εφαρμοζόταν στην πράξη και δέσμευε τους υπηκόους.
Στον πρόλογο, γίνεται μνεία για τον Χαμουραμπί, που θέλει να εξασφαλίσει δικαιοσύνη στον λαό του. Αναφέρεται: «...ο Ανού και ο Βήλος ανέθεσαν σε μένα τον Χαμουραμπί, τον υπέροχο άρχοντα, τον λάτρη του θεού, να φέρω δικαιοσύνη στη χώρα, να καταστρέψω τους κακούς και τους βέβηλους, να εμποδίσω τον ισχυρό να καταπιέζει τον αδύνατο, να φωτίσω την χώρα και να επιδιώξω το καλό του λαού».
Παρόλα αυτά, στους κανόνες που έπονται, οι τιμωρίες διαμορφώνονται ανάλογα με την κοινωνική τάξη των θυτών και των θυμάτων. Χαρακτηριστικό πως όλα τα παραπτώματα κατά του κράτους, του βασιλιά και της οικογένειάς του, τιμωρούνται με θάνατο. Σύμφωνα με τις αδιαμφισβήτητες αρχές του Κώδικα, οι άνθρωποι διαιρούνται σε δύο φύλα -άντρας, γυναίκα-, και τρεις τάξεις -ανώτερη, κατώτερη, δούλοι. Εντοπίζονται προοδευτικές διατάξεις, όπως το δικαίωμα διάζευξης και στις γυναίκες, ωστόσο το συνολικό αίσθημα δικαίου που διαπνέει τους κανόνες μπορεί να μας δώσει και μια εικόνα για την κοινωνία της αρχαίας Μεσοποταμίας.
Για παράδειγμα, οι αποφάσεις 196-199, όπου ορίζονται τα αντίποινα μεταξύ αντρών, αναφέρουν:
196. Αν ένας άντρας ανώτερης τάξης τυφλώσει από το ένα μάτι άλλον άντρα ανώτερης τάξης, θα του βγάλουν και αυτού το μάτι.
197. Αν σπάσει το κόκκαλο άλλου άντρα ανώτερης τάξης, θα του σπάσουν και αυτού το κόκκαλο.
198. Αν τυφλώσει από το ένα μάτι έναν άντρα κατώτερης τάξης ή του σπάσει το κόκκαλο, θα ζυγίσει και θα του παραδώσει 60 σέκελ ασήμι.
199. Αν τυφλώσει από το ένα μάτι το δούλο κάποιου άντρα ανώτερης τάξης ή σπάσει το κόκκαλο του δούλου κάποιου άντρα ανώτερης τάξης, θα ζυγίσει και θα του παραδώσει τη μισή αξία του δούλου σε ασήμι.
Έπειτα, οι διατάξεις 209-214 πραγματεύονται αντίστοιχες περιπτώσεις μεταξύ αντρών και γυναικών:
209. Αν ένας άντρας ανώτερης τάξης χτυπήσει μια γυναίκα ανώτερης τάξης και την κάνει έτσι να χάσει το έμβρυο που κυοφορεί, θα ζυγίσει και θα της παραδώσει 10 σέκελ ασήμι για το έμβρυό της.
210. Αν η γυναίκα αυτή πεθάνει, θα σκοτώσουν την κόρη του.
211. Αν με χτυπήματα κάνει μια γυναίκα κατώτερης τάξης να χάσει το έμβρυό της, θα ζυγίσει και θα της παραδώσει 5 σέκελ ασήμι.
212. Αν η γυναίκα αυτή πεθάνει, θα ζυγίσει και θα παραδώσει 30 σέκελ ασήμι.
213. Αν χτυπήσει τη δούλα ενός άντρα ανώτερης τάξης και την κάνει έτσι να χάσει το έμβρυο που κυοφορεί, θα ζυγίσει και θα παραδώσει 2 σέκελ ασήμι.
214. Αν δούλα αυτή πεθάνει, θα ζυγίσει και θα παραδώσει 20 σέκελ ασήμι.
Αξίζει να σταθούμε την κλιμάκωση της "χρηματικής αξίας". Το έμβρυο ανώτερης τάξης αξίζει 10 σέκελ ασήμι, η ζωή μιας δούλας 20 σέκελ ασήμι, η ζωή μιας γυναίκας κατώτερης τάξης 30 σέκελ ασήμι, ενώ το μάτι ενός άντρα κατώτερης τάξης αξίζει 60 σέκελ ασήμι.
Σε εμάς μπορεί πολλά από αυτά να φαίνονται εξωφρενικά, αλλά στον Χαμουραμπί και τους Βαβυλώνιους φαινόταν απόλυτα δίκαια. Το κείμενο ισχυρίζεται ότι περιγράφει τις οικουμενικές και αιώνιες αρχές της δικαιοσύνης, κάτι που δηλώνουν και τα σύγχρονα νομικά κείμενα. Οι σημερινοί άνθρωποι θεωρούμε ότι ο Χαμουραμπί είχε άδικο και οι δικές μας νομοθεσίες είναι που εξασφαλίζουν την πραγματική δικαιοσύνη.
Τι θα πιστεύουν, άραγε, οι άνθρωποι σε 4.000 χρόνια από τώρα για εμάς;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου