Μια διαταραχή που δημιουργεί συχνά παρανοήσεις είναι η Ιδεοψυχαναγκαστική (ΙΨΔ). 'Ένα άτομο με ΙΨΔ βιώνει επανειλημμένα ιδεοληψίες (obsessions) ή/και ψυχαναγκασμούς (compulsions)*, σε βαθμό που προκαλείται δυσλειτουργικότητα.
- Οι ιδεοληψίες είναι επίμονες ιδέες, σκέψεις, παρορμήσεις ή εικόνες που κατακυριεύουν το μυαλό του ατόμου, προκαλώντας άγχος και δυσφορία. Συχνά, βιώνονται ως επαπειλούμενοι κίνδυνοι. Οι πιο κοινές ιδεοληψίες είναι σκέψεις μόλυνσης (π.χ. ότι θα μολυνθεί κάνοντας χειραψία), αμφιβολίας (π.χ. αν κλείδωσε την πόρτα), απαρίθμησης (π.χ. ανάγκη να παρακολουθήσει τον αριθμό αυτοκινήτων που περνούν από ένα σημείο) τάξης/τακτοποίησης (π.χ. έντονη δυσφορία αν κάποια αντικείμενα είναι μη συμμετρικά τακτοποιημένα), παρορμήσεις επιθετικότητας/βίας ή σεξουαλικές εικόνες/φαντασιώσεις. Το άτομο προσπαθεί να αγνοήσει, να καταστείλει ή να εξουδετερώσει τις σκέψεις αυτές.
- Οι ψυχαναγκασμοί είναι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές (π.χ. σχολαστική καθαριότητα, τακτοποίηση, έλεγχος) ή νοητικές πράξεις (π.χ. προσευχή, επανάληψη λέξεων σιωπηλά), τις οποίες το άτομο νιώθει αναγκασμένο να εκτελέσει ως απάντηση σε μια ιδεοληψία ή σύμφωνα με κανόνες που θεωρεί πως πρέπει να τηρηθούν αυστηρά. Συχνά οι πράξεις γίνονται με τελετουργικό τρόπο. Οι ψυχαναγκασμοί δεν γίνονται για ευχαρίστηση, αλλά για να ανακουφίσουν το άγχος ή να αποτρέψουν κάποια φοβία. Έτσι, π.χ. άτομα με ιδεοληψίες μόλυνσης μπορεί να φθείρουν τα χέρια τους με το επανειλημμένο πλύσιμο μέχρι να ανακουφίσουν το άγχος τους, ενώ άλλα άτομα να δημιουργήσουν ειδική τελετουργία ντυσίματος με συγκεκριμένους κανόνες που αν δεν τηρηθούν αυστηρά φοβούνται ότι θα επέλθει τραγωδία. Η ποικιλία ιδεοληψιών και ψυχαναγκασμών είναι αναρίθμητη, καθώς το κάθε άτομο αναπτύσσει απόλυτα εξατομικευμένες σκέψεις ή συμπεριφορές.
Πότε τα πράγματα είναι ανησυχητικά;
Όλοι μπορεί να ταυτιστούμε με κάποια από τις παραπάνω καταστάσεις. Κάποιοι νιώθουν την ανάγκη να έχουν τα έπιπλα τους στοιχισμένα σε ευθεία, σε κάποιους άλλους αρέσει να μετράνε τα σκαλιά που ανεβαίνουν, και άλλοι χρειάζονται να πλύνουν τα χέρια τους τακτικά. Δεν είμαστε όμως όλοι ψυχαναγκαστικοί. Το σημείο κλειδί σε όλες τις ψυχικές διαταραχές είναι το αν προκαλείται έκπτωση της λειτουργικότητας μας, αν φτάνει σε σημείο να επηρεάζει την καθημερινότητά μας.
Η ΙΨΔ είναι μια σχετικά σπάνια νόσος, και γίνεται εξουθενωτική για τον πάσχοντα. Για ύπαρξή της μιλάμε όταν η δυσφορία για το άτομο είναι τόση που το κάνει να μην είναι ικανοποιημένο με την ζωή και τον εαυτό του. Όταν παρεμποδίζεται η επαγγελματική ή σχετική με τις σπουδές λειτουργικότητά του ή οι κοινωνικές του δραστηριότητες και σχέσεις. Ιδεοληψίες και ψυχαναγκασμοί θεωρούνται ανησυχητικοί αν καταναλώνεται για αυτούς περισσότερο από 1 ώρα την ημέρα. Η χρονική αυτή διάρκεια είναι ενδεικτική της επαναληψιμότητας και του ρόλου που παίζουν στην ρουτίνα του ατόμου.
Σημαντικός παράγοντας είναι και η εναισθησία, δηλαδή το πώς το άτομο αντιλαμβάνεται την ύπαρξη του προβλήματος. Κατά κανόνα οι πάσχοντες, κυρίως όταν δεν βρίσκονται σε κρίση, έχουν επίγνωση ότι οι ιδεοληψίες ή οι ψυχαναγκασμοί είναι υπερβολικοί ή παράλογοι. Ωστόσο κρίνεται εξαιρετικά δυσχερές από τους ίδιους να σταματήσουν. Αυτή η έλλειψη ελέγχου είναι από τους βασικούς λόγους που δημιουργείται τόση δυσφορία. Αν το άτομο είναι σε θέση να κάνει την ίδια διαπίστωση κατά την διάρκεια του επεισοδίου και πιθανόν να διακόψει την εκτέλεση του, μειώνεται δραστικά η επικινδυνότητα του συμπτώματος.
*Στην ελληνική βιβλιογραφία ο όρος Obsessive-Compulsive Disorder αποδίδεται είτε ως Ψυχαναγκαστική-Καταναγκαστική Διαταραχή (ΨΚΔ) μεταφράζοντας το obsession ως ψυχανακασμό και το compulssion ως καταναγκασμό, είτε ως Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή με το obsession ως ιδεοληψία και το compulssion ως ψυχαναγκασμό. Στο παρόν κείμενο χρησιμοποιήθηκε η απόδοση της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής.
*Την Ιδεοψυχαναγκαστική Διατραχή πραγματεύεται η ευχάριστη κωμωδία Toc Toc (2005) του Laurent Baffie. Η ισπανόφωνη, κινηματογραφική εκδοχή της κυκλοφόρησε το 2017.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου