Η βιομηχανική επανάσταση που συνέβη... στα σπίτια μας!

Η βιομηχανική επανάσταση υπήρξε καθοριστική καμπή στις περισσότερες ανθρώπινες κοινωνίες και οικονομίες. Η υποκατάσταση του ανθρώπου από μηχανές, σε τομείς όπως η παραγωγή ή οι μεταφορές, μεταμόρφωσαν τον τρόπο που ζούμε και εργαζόμαστε. Τα επιτεύγματα στους τομείς αυτούς, ωστόσο, έκλεψαν την δόξα από έναν εξίσου σημαντικό τομέα: την βιομηχανοποίηση του νοικοκυριού! Ίσως δεν έχουμε συνηθίσει να σκεφτόμαστε τις οικιακές εργασίες ως κοινωνικοοικονομική δραστηριότητα, αλλά ο εκσυγχρονισμός τους είναι που μας οδήγησε στην σύγχρονη πραγματικότητα. 

Πριν την βιομηχανική επανάσταση η καθημερινότητα ενός νοικοκυριού ήταν πολύ πιο απαιτητική. Οι περισσότερες οικογένειες ήταν αγροτικές, πολυάριθμες και αυτάρκεις, καθώς τα μέλη τους παρήγαγαν ή επεξεργάζονταν όλα όσα χρειαζόταν για να βιοποριστούν. Οι υποχρεώσεις του σπιτιού εκτελούνταν χειροκίνητα, ενώ ανύπαντρες κόρες ή συγγενείς αναλάμβαναν ρόλο οικιακού βοηθού. Οι απαιτήσεις σε χρόνο και οι δυσκολίες καθιστούσαν την απασχόληση με το νοικοκυριό μια εργασία με πιεστικό καθηκοντολόγιο και ωράριο. Το νοικοκυριό ήταν μια κανονική, και μάλιστα ζόρικη, δουλειά.

Πρωτοποριακές οικιακές συσκευές άρχισαν να καταφτάνουν στα νοικοκυριά κατά το πρώτο μισό του εικοστού αιώνα, αυτοματοποιώντας εργασίες, και κάνοντας τα σπίτια καθαρότερα, ασφαλέστερα και πιο λειτουργικά. Αρχικά οι καινοτόμες συσκευές ήταν διαθέσιμές μόνο στους οικονομικά ευκατάστατους, ωστόσο μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου έγιναν προσιτές σε ευρύτερο κοινό. Τα νοικοκυριά της μεσαίας τάξης ήταν αυτά που ένιωσαν την αλλαγή. 

Οι ηλεκτρικές σκούπες αντικατέστησαν το καθάρισμα με το χέρι, τα ηλεκτρικά σίδερα απάλλαξαν τις νοικοκυρές από τα δύσχρηστα, βαριά σίδερα που χρειαζόταν να επαναθερμαίνονται συνέχεια, τα πλυντήρια γρήγορα έδωσαν λύση στο κουραστικό πλύσιμο σε σκάφες, οι ηλεκτρικοί φούρνοι πρόσφεραν μεγάλη ευκολία τόσο στο μαγείρεμα όσο και στο καθάρισμα. Οι ίδιες οι προδιαγραφές των σπιτιών είχαν αλλάξει μέχρι τα μέσα του αιώνα. Μπάνια και θέρμανση εγκαθίσταντο σε όλο και περισσότερα σπίτια, ενώ στα νεόδμητα θεωρούνταν απαραίτητες παροχές. 

Το τι σήμαιναν αυτές οι αλλαγές στις συνήθειες του μέσου νοικοκυριού είναι δύσκολο να υπολογιστεί επακριβώς. Από την χειρωνακτική ενέργεια στην ηλεκτρική, από το κάρβουνο και το ξύλο στο αέριο και το πετρέλαιο, τα σπίτια μεταμορφώθηκαν ριζικά. Με την σειρά της, η οικογένεια έπαψε να είναι κέντρο παραγωγής, σταδιακά έγινε μικρότερη και κυρίως αστική. 

Εκτιμάται ότι ένα σύγχρονο μέσο νοικοκυριό θα χρειαζόταν είκοσι οκτώ οικιακούς βοηθούς για να φέρουν σε πέρας τις εργασίες που έχουν αναλάβει σήμερα τα μηχανικά μας βοηθήματα, στον χρόνο που αυτά τις εκτελούν. Σκεπτόμενοι, λοιπόν, πως κάθε μικροσυσκευή στο σπίτι μας αναπαριστά κάποιον βοηθό προκαλεί εντύπωση το ότι οι άνθρωποι συνεχίζουμε να μην έχουμε χρόνο! Αν μη τι άλλο, κάθε άνθρωπος του προηγούμενου αιώνα θα μας διαβεβαίωνε ότι ζούμε με πολυτέλειες. 

Αυτό συνέβη γιατί οι δύσκολες «αγγαρείες» του σπιτιού απέκτησαν ένα νέο νόημα. Το εργατικό δυναμικό του νοικοκυριού ήταν πλέον διαθέσιμο στην αγορά εργασίας, και πράγματι στράφηκε εκεί. Οι συσκευές ανέπτυξαν την άνεση και την ευκολία του σπιτιού, και παράλληλα η φροντίδα του νοικοκυριού θεωρήθηκε μια πράξη αγάπης για την οικογένεια.