Γεωλογικός Χρόνος: τα πετρώματα αφηγούνται την ιστορία της Γης!

Υπολογίζεται πως η ηλικία της Γης είναι περίπου 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Η παρουσία του είδους μας, του Homo Sapiens, μόλις 200 χιλιάδες χρόνια. Ζώντας σε έναν πλανήτη με στίγματα ανθρώπινου πολιτισμού σε κάθε του γωνιά, μας είναι δύσκολο να τον φανταστούμε χωρίς εμάς. Στην πραγματικότητα, όμως, οι άνθρωποι είμαστε μόνο η τελευταία λέξη της τελευταίας σελίδας στην ιστορία του. 

Την ιστορία της Γης μπορέσαμε να την "διαβάσουμε" χάρη στην στρωματογραφία, δηλαδή μελετώντας τα στρώματα πετρωμάτων στο εσωτερικό του εδάφους. Σύμφωνα με τις αρχές της όσο βαθύτερα εντοπίζεται ένα πέτρωμα, τόσο παλαιότερο είναι. Επιπρόσθετα, σε περιπτώσεις που θέλουμε να συγκρίνουμε πετρώματα διαφορετικών περιοχών, έμφαση δίνεται σε απολιθώματα και ίχνη γεωλογικών γεγονότων. 

Τα ευρήματα έχουν συνθέσει την Κλίμακα Γεωλογικού Χρόνου (Geologic Time Scale). Σε αυτήν, περιγράφονται οι σχέσεις των γεγονότων στη γεωλογική ιστορία, καθώς και οι χρόνοι που διαφορετικοί οργανισμοί εμφανίστηκαν, εξελίχθηκαν και εξαφανίστηκαν. Στόχος είναι να εξηγήσουμε το πώς φτάσαμε στη ποικιλομορφία που εμφανίζεται τόσο στους ζωντανούς οργανισμούς όσο και στην γεωμορφολογία της Γης. 

Η κλίμακα έχει επαναπροσδιοριστεί πολλές φορές για να προσαρμοστεί σε νέα δεδομένα. Σήμερα οργανώνεται σε 5 χρονικές ομάδες με φθίνουσα σειρά μεγέθους: Μεγα-αιώνας (eon), αιώνας (era), περίοδος (period), εποχή (epoch), χρόνια (age). Η οργάνωση με τέτοιες επαυξήσεις μας επιτρέπει να δούμε την ιστορία σε διαφορετικές κλίμακες. Στις μεγαλύτερες κατηγορίες, μπορούμε να εξετάσουμε μεγαλύτερης κλίμακας ερωτήματα, για παράδειγμα το αν υπήρχε ζωή, και αν ναι με ποια μορφή. Στις μικρότερες κλίμακες μελετάμε πιο συγκεκριμένα ερωτήματα, όπως το κλίμα σε κάποια προηγούμενη εποχή. 

Απεικόνιση Κλίμακας Γεωλογικού Χρόνου
με απολιθώματα και χρονικούς προσδιορισμούς.
Πηγή εικόνας: http://playingwithgeologicaltime.weebly.com/betaalphasigmaiotakappaepsilonsigmaf-epsilonnunuomicroniotaepsilonsigmaf.html

Η ιστορία της Γης

Ο παλαιότερος μεγα-αιώνας ονομάζεται Καταρχαιοζωικός, ξεκινά με τον σχηματισμό της Γης, ενώ δεν έχουμε βρει απολιθώματα. Πιστεύεται πως υπήρχε συνεχής ηφαιστειακή δραστηριότητα, και τρομερά υψηλές θερμοκρασίες. Η πτώση της θερμοκρασίας σηματοδότησε την έλευση του Αρχαιοζωικού μεγα-αιώνα, όπου εμφανίζονται και τα πρώτα σημάδια ζωής στις θάλασσες. Έπεται ο Προτεροζωικός, όταν οξυγονώθηκε η ατμόσφαιρα και αναπτύχθηκαν πιο σύνθετοι ζωντανοί οργανισμοί. Ο επόμενος και ισχύον μεγα-αιώνας είναι ο Φανεροζωικός, όπου η ζωή πήρε την μορφή που γνωρίζουμε και σήμερα. 

Ως αρχή του Φανεροζωικού μεγα-αιώνα ορίζεται ο Παλαιοζωικός αιώνας. Το ξεκίνημά του σηματοδοτήθηκε από μια εκρηκτική ανάπτυξη των ζωντανών οργανισμών, την Κάμβρια περίοδο. Η εύθραυστη αλυσίδα της ζωής με ταχείς ρυθμούς εξέλιξης δίνει τη θέση της σε μια ποικιλία πολύπλοκων οργανισμών. Η διαφοροποίηση ήταν τόσο έντονη που όλο το προηγούμενο διάστημα χαρακτηρίζεται συχνά ως προκαμβριαίο. Το τέλος του παλαιοζωικού αιώνα, ωστόσο, στιγματίστηκε από το πιο εκτεταμένο γεγονός αφανισμού της ζωής σε όλη την ιστορία της Γης, την Πέρμια-Τριασική εξαφάνιση. Στον «Μεγάλο Θάνατο» (Great Dying), όπως ονομάστηκε, υπολογίζεται πως εξαφανίστηκε έως και το 96% όλων των ειδών. Ήταν το κοντινότερο που έχει φτάσει η ζωή στο να εκλείψει ολοκληρωτικά. 

Χρειάστηκε εκατομμύρια χρόνια για να ανακάμψει η ζωή, κάτι που συνέβη στον Mεσοζωικό αιώνα που ακολούθησε. Χαρακτηρίζεται από την παρουσία των ερπετών, με διασημότερο εκπρόσωπο τους δεινοσαύρους. Αλλά και ο Mεσοζωικός αιώνας ήρθε στο τέλος του πριν 66 εκατομμύρια χρόνια με άλλη μία εξαφάνιση, την Κρητιδική - Παλαιογενή. Ο διάσημος αστεροϊδής που θεωρείται πως έδωσε τέλος στην κυριαρχία των δεινοσαύρων, εξαφάνισε περίπου το 75% όλων των ειδών. 

Αφού όλα τα μεγάλα ερπετά είχαν αφανιστεί, τα μικρότερα ζώα μπόρεσαν να συνεχίσουν την ζωή στον επόμενο αιώνα, τον Καινοζωικό. Είναι ο δικός μας αιώνας. Ο αιώνας της ανάπτυξης των θηλαστικών. Η ήπειροι σταδιακά διαμόρφωσαν την σημερινή τους εικόνα, και το μεγαλύτερο κομμάτι της υπάρχουσας πανίδας είχε εμφανιστεί. Σημαντικό γεγονός του αιώνα μας είναι και η πτώση της θερμοκρασίας που οδήγησε σε αυτό που ονομάζουμε «Εποχή των Παγετώνων», κατά την πλειόκαινο εποχή. Ο τερματισμός της συνέβαλε στην μόνιμη εγκατάσταση των ανθρώπων, που έως τότε ήταν νομάδες. Η εποχή στην οποία ζούμε τώρα εμείς ονομάζεται ολόκαινος, και αφορά περίπου τα τελευταία 10 χιλιάδες χρόνια. Κυριότερο χαρακτηριστικό της είναι η επέμβαση του ανθρώπινου είδους στο περιβάλλον. 

Γεωλογικό ρολόι περιόδων και γεγονότων

Ακόμα και μέσα από μια τόσο συνοπτική αποτύπωση των 4,5 δισεκατομμυρίων ετών της Γης, καταλαβαίνουμε εύκολα πως η ζωή είναι ένα συνεχές αναγέννησης και ξαφνικού θανάτου, και στην ροή της ιστορίας προστέθηκαν όλα αυτά που έφτιαξαν τον κόσμο που εμείς γνωρίζουμε σήμερα. Ένα ενδιαφέρον βοήθημα για να απεικονιστεί πιο κατανοητά ο γεωλογικός χρόνος είναι το «Γεωλογικό Ρολόϊ». Χρησιμοποιείται η αναλογία ενός κυκλικού ρολογιού για να αποτυπώσει τα χρονικά διαστήματα και τα μείζονα γεωλογικά γεγονότα. Για να βρείτε το διάστημα της ανθρώπινης παρουσίας θα χρειαστεί να ζουμάρετε πολύ στο παραπάνω γράφημα. Είμαστε αυτή η ανεπαίσθητη ράβδος κολλητά στην μαύρη γραμμή του "τώρα"..