Το μυστήριο του εξωγήινου "Σήματος Wow!"

Ένα από τα ζητήματα που εξιτάρουν περισσότερο τους λάτρεις της αστρονομίας είναι η ανίχνευση εξωγήινης νοημοσύνης. Πέρα από σενάριο διάσημων ταινιών, η ύπαρξη ζωής σε άλλους πλανήτες έχει αποτελέσει και σημαντικό επιστημονικό αντικείμενο. Ο οργανισμός SETI, που ασχολείται με το αντικείμενο αυτό, τον Αύγουστο του 1977 χρησιμοποιώντας το ραδιοτηλεσκόπιο Μεγάλο Αυτί (Big Ear) του πανεπιστημίου του Ohio, κατέγραψε ένα ασυνήθιστο σήμα από άγνωστη πηγή. Δεν φαινόταν να περιέχει κάποια πληροφορία· έμοιαζε με ένα φως το οποίο σιγά σιγά γινόταν λαμπρότερο και ύστερα έσβησε σταδιακά. Το σήμα αυτό έκτοτε στοίχειωσε την έρευνα για τον εντοπισμό εξωγήινης ζωής και γέννησε αμέτρητες υποθέσεις. 

Πράγματι, χαρακτηριστικά του σήματος, όπως η διάρκεια, η ένταση και η συχνότητα, ταίριαζαν με αυτά που αναμενόταν να έχει κάποιο σήμα εξωγήινης προέλευσης. Συγκεκριμένα, η διάρκειά του ήταν 72 δευτερόλεπτα, ακριβώς όση είχε υπολογιστεί ως η μέγιστη που μπορούσε να καταγράψει το συγκεκριμένο τηλεσκόπιο από εξωγήινη πηγή. Επιπλέον, αναμενόταν πως η ένταση κάποιου μηνύματος θα αυξάνεται σταδιακά μέχρι την μέση της διάρκειας του σήματος, όπου θα κορυφωθεί και έπειτα θα μειώνεται σταδιακά. Η μεταλλαγή της έντασης του εν λόγω σήματος καλύπτει και αυτή την πρόβλεψη, όπως αποτυπώνεται στην ακολουθία που καταγράφηκε: 6EQUJ5 (οι τιμές από το 1 έως το 9 αποτυπώνουν τις εντάσεις από 1.0 έως 9.9 και πάνω από 10.0 οι εντάσεις εκφράζονται με γράμματα σε αλφαβητική σειρά, ενώ κάθε χαρακτήρας αντιπροσωπεύει 12 δευτερόλεπτα). Η κορύφωση του σήματος, που βρίσκεται στην τιμή U, είναι 30 φορές ισχυρότερη από τον συνηθισμένο θόρυβο που ανιχνεύεται στο διάστημα. Εκτός από τη δύναμη, εντυπωσιακή ήταν και η συχνότητα του σήματος, περίπου στα 1,42 GΗz, η οποία βρίσκεται πολύ κοντά στη «γραμμή του υδρογόνου». Καθώς το υδρογόνο είναι το συνηθέστερο στοιχείο στο σύμπαν, θεωρήθηκε ως η βέλτιστη επιλογή ενός εξωγήινου πολιτισμού που θα ήθελε να επικοινωνήσει μαζί μας. Ο αστρονόμος Jerry Ehman όταν έλεγξε τις μετρήσεις και εντόπισε το σήμα, σημείωσε την έκπληξή του για τα χαρακτηριστικά του, γράφοντας το σχόλιο Wow! στο περιθώριο της εκτύπωσης. Έτσι προέκυψε και η χαρακτηριστική ονομασία Σήμα Wow! (Wow! Signal). 

Εκτύπωση της ακολουθίας του σήματος με το σχόλιο του Jerry Ehman

Ο καθορισμός της ακριβούς τοποθεσίας προέλευσης υπήρξε δύσκολος, αλλά βάση των συντεταγμένων υπολογίστηκε πως η περιοχή βρίσκεται στον αστερισμό του Τοξότη. Έκτοτε, το συγκεκριμένο κομμάτι του ουρανού έχει σαρωθεί πολλάκις από τηλεσκόπια, αναζητώντας και πάλι κάποιο στίγμα από την ίδια πηγή. Τίποτε όμως δεν ανιχνεύτηκε ξανά. 

Το θέμα απασχόλησε τα ΜΜΕ, οδηγώντας σε πολλές υποθέσεις σχετικά με τον πομπό του σήματος, χωρίς καμία να είναι απόλυτα αποδεκτή ή αποδείξιμη μέχρι και σήμερα. Για κάποιους το ότι πρόκειται για ένα μεμονωμένο εύρημα αποδεικνύει ότι δεν προέρχεται από εξωγήινη ζωή, καθώς θεωρούν ότι τυχόν όντα με νοημοσύνη θα έστελναν συνεχόμενο ή επαναλαμβανόμενο σήμα. Προς απάντηση, οι υποστηρικτές της υπόθεσης του "εξωγήινου αποστολέα" που επίσης αναζητά τα μυστικά του σύμπαντος, επισημαίνουν και πως και εμείς, οι κάτοικοι της Γης, έχουμε στείλει μήνυμα με μία μεμονωμένη αποστολή. 

Αρκετοί ειδικοί, συμπεριλαμβανομένου και του Stephen Hawking, έχουν εκφράσει επιφυλάξεις για το κατά πόσο θα πρέπει να απαντηθεί τυχόν εξωγήινο μήνυμα που θα λάβουμε, καθώς ενδέχεται η επαφή να αποδειχτεί επικίνδυνη για τους Γήινους. Παρόλα αυτά, το 2012, το παρατηρητήριο Arecibo εξέπεμψε ένα ραδιοσήμα προς την τοποθεσία προέλευσης του σήματος Wow!, με κωδικοποιημένα μηνύματα 10.000 χρηστών του Twitter, που απηύθυναν χαιρετισμούς από την ανθρωπότητα προς τον άγνωστο αποστολέα.

Για την επιστημονική κοινότητα, η πιθανότητα το σήμα Wow! να προερχόταν πράγματι από εξωγήινο πολιτισμό είναι εξαιρετικά μικρή. Το 2017, μάλιστα, προέκυψε μια νέα εκδοχή. Σύμφωνα με τον αστρονόμο Antonio Paris, το σήμα θα μπορούσε να προέρχεται από ένα ζευγάρι κομητών περιβαλλόμενο από νέφος υδρογόνου, το οποίο την εποχή εκείνη πέρασε κοντά από το συγκεκριμένο σημείο του ουρανού. Η θεωρία αυτή δεν έχει, προς στιγμήν τουλάχιστον, ακλόνητες αποδείξεις, αναδεικνύει όμως την ανάγκη να εστιάζουμε σε δεδομένα όταν ερμηνεύουμε φαινόμενα, και όχι σε υποθέσεις. 

Για να καταλήξουμε στο συμπέρασμα πως έχουμε λάβει κάποιο μήνυμα από εξωγήινο πολιτισμό θα πρέπει αυτό το μήνυμα να έχει χαρακτηριστικά που θα μπορούσαν να παραχθούν μόνο από όντα με νοημοσύνη. Αν εφαρμόζουμε την "εις άτοπον απαγωγή" και ερμηνεύουμε ως εξωγήινα σήματα παρατηρήσεις που απλά δεν γνωρίζουμε πως να εξηγήσουμε διαφορετικά, κινδυνεύουμε να χάσουμε σημαντικές ανακαλύψεις για τις λειτουργίες του Σύμπαντος.