Ο Σίσυφος και το παράλογο

"Υπάρχει ένα μονάχα φιλοσοφικό πρόβλημα πραγματικά σοβαρό: η αυτοκτονία. Αν κρίνουμε πως η ζωή αξίζει να τη ζει ή να μην τη ζει κανείς, απαντούμε στο θεμελιώδες ερώτημα της φιλοσοφίας". Με την θέση αυτή μας εισάγει στο δοκίμιό του Ο Μύθος του Σισύφου ο νομπελίστας συγγραφέας Albert Camus, για να επιχειρήσει και αυτός στην συνέχεια να αναζητήσει το νόημα της ζωής. 

Αναρίθμητες είναι οι προτεινόμενες, και σε κάποιες περιπτώσεις αντικρουόμενες, απαντήσεις σχετικά με την σημαντικότητα της ζωής, από ποικίλα πολιτιστικά και ιδεολογικά υπόβαθρα. Η ερώτηση "Η ζωή έχει σκοπό;" έχει απασχολήσει διαχρονικά την φιλοσοφία, την επιστήμη, την θεολογία, την μεταφυσική. Αυτή την ακατάπαυστη αναζήτηση είναι που
καυτηριάζει ο Camus, αναδεικνύοντας την έννοια του παραλογισμού. Αφορά την αντιπαράθεση ανάμεσα στον επιτακτικό πόθο του ανθρώπου να βρει νόημα στη ζωή και στην αδυναμία να βρεθεί κάτι τέτοιο σε έναν κόσμο που από την φύση του είναι άσκοπος και χαοτικός. Οδηγούμε την ύπαρξή μας σε μια παράλογη κατάσταση, επειδή ψάχνουμε σαφήνεια σε έναν ανορθολογικό κόσμο. Όπως ο ίδιος αναφέρει: "Αυτή η νοσταλγία της ενότητας, αυτή η λαχτάρα του απόλυτου, απεικονίζουν το ουσιαστικό κίνητρο του ανθρώπινου δράματος". 

Για τον Camus το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να αποδεχτούμε το παράλογο της ανθρώπινης ύπαρξης και να συνεχίσουμε να ζούμε με αυτό. "...Πρέπει να αναπνέουμε μαζί του, ν' αφομοιώνουμε τα μαθήματά του και να βρίσκουμε την ουσία τους", προτείνει. Ο κόσμος δεν δημιουργήθηκε για να δώσει κάποιο νόημα στην ζωή μας, η σφαίρα του αγνώστου θα είναι πάντα ευρεία και κανένας μας ποτέ δεν θα μπορέσει να έχει απόλυτη συνείδηση. Και αυτό είναι εντάξει! "Ζω σημαίνει δίνω ζωή στο παράλογο".

Στην ομότιτλη ενότητα του δοκιμίου, ο Camus μας παρουσιάζει τον πλέον παράλογο ήρωα: τον Σίσυφο. 

Σύμφωνα με την αρχαιοελληνική μυθολογία, όταν ο Δίας απήγαγε την Αίγινα, ο πατέρας της, ο Ασωπός μίλησε με τον Σίσυφο, ο οποίος, γνωρίζοντας για την αρπαγή, προσφέρθηκε να τον βοηθήσει να την βρει. Ο Δίας θύμωσε που αποκάλυψε τα μυστικά του και αποφάσισε να τιμωρήσει τον Σίσυφο για την προδοσία του, στέλνοντάς τον στον Άδη. Ο Σίσυφος, ωστόσο, κατάφερε να ξεγελάσει και να αλυσοδέσει τον Θάνατο, με συνέπεια να μην πεθαίνει κανένας στην Γη. Ο θεός Άρης οργίστηκε που οι αντίπαλοι του δεν πέθαιναν, έτσι ελευθέρωσε τον Θάνατο και έστειλε ξανά τον Σίσυφο στον Κάτω Κόσμο. Ο πολυμήχανος Σίσυφος, έχοντας δώσει οδηγίες στην γυναίκα του να αφήσει το σώμα του άταφο, έπεισε την Περσεφόνη να του επιτρέψει να ανέβει στην Γη για να τακτοποιήσει την ταφή του, και δεν επέστρεψε, έως ότου ο Ερμής τον άρπαξε και τον οδήγησε στον Άδη δια της βίας. Ως τιμωρία για την ασέβεια που έδειξε, οι θεοί τον καταδίκασαν να σπρώχνει αιωνίως ένα βράχο μέχρι την κορυφή ενός βουνού. Όταν έφτανε, ο βράχος κατρακυλούσε από το ίδιο του το βάρος πίσω στην Γη, και σήμαινε την επανέναρξη του μαρτυρίου για τον Σίσυφο. Αυτή η τιμωρία της ανώφελης και αδιάκοπης εργασίας θεωρήθηκε πιο φοβερή και από τον θάνατο. 

Titian, Σίσυφος, 1548-1549

Ο Σίσυφος συχνά χρησιμοποιείται ως σύμβολο του ανώφελου αγώνα, ενώ ενσωματώνει όλη την ματαιότητα της ανθρώπινης ύπαρξης. Μπορεί να ταυτιστεί μαζί του ο κάθε σύγχρονος άνθρωπος που σπαταλάει την ζωή του εγκλωβισμένος μέσα στην ίδια μέρα, σέρνοντας ένα βάρος μέχρι το τέλος μιας διαδρομής, με μόνο αποτέλεσμα να βρει μια καινούρια διαδρομή, χωρίς να απαλλαγεί από το βάρος. Η μοίρα του κάθε εργάτη είναι το ίδιο παράλογη και το ίδιο τραγική με αυτή του Σισύφου. Το δοκίμιο του Camus και ο τρόπος που πραγματεύεται το παράλογο υπήρξε θεμέλιος λίθος και για το Θέατρο του Παραλόγου. 

Ο Σίσυφος είναι παράλογος ήρωας γιατί γνωρίζει την ματαιότητα των πράξεων του, παρόλα αυτά δεν εγκαταλείπει, και ίσως μέσα από το μαρτύριο να βρίσκει σκοπό.

"Με όλη του την δύναμη προσπαθεί να ανασηκώσει την τεράστια πέτρα, να την κυλήσει και τη σπρώξει να ανεβεί μια πλαγιά εκατοντάδες φορές ξανά και ξανά {...} Στο τέλος αυτής της τρομερής προσπάθειας, μετρημένης με ένα διάστημα δίχως ουρανό κι ένα χρόνο δίχως τελειωμό, ο σκοπός εκπληρώνεται. Ο Σίσυφος βλέπει τότε το βράχο να κατρακυλά σε λίγες στιγμές προς τους πρόποδες του βουνού από όπου θα πρέπει να τον ανεβάσει πάλι στην κορυφή. Ξανακατεβαίνει στην πεδιάδα. {...} Ο Σίσυφος μ' ενδιαφέρει κατά τη διάρκεια αυτής της επιστροφής, αυτής της ανάπαυλας. Τον βλέπω να ξανακατεβαίνει, με βαρύ αλλά σταθερό βήμα προς το ατέλειωτο μαρτύριο του. Τούτη η ώρα που είναι σαν μια ανάσα και που επαναλαμβάνεται το ίδιο σίγουρη με τη δυστυχία του, τούτη η ώρα είναι η ώρα της συνείδησης. Σε καθεμιά απ' αυτές τις στιγμές, από τότε που αφήνει την κορυφή και βουλιάζει σιγά σιγά στις φωλιές των θεών, είναι ανώτερος της μοίρας του. Είναι πιο δυνατός από τον βράχο του {...} Αφήνω τον Σίσυφο στους πρόποδες του βουνού! Πάντα ξαναβρίσκει κανείς το φορτίο του. Ο αγώνας και μόνο προς την κορυφή αρκεί για να γεμίσει μιαν ανθρώπινη καρδιά. Πρέπει να φανταστούμε τον Σίσυφο ευτυχισμένο". 

Σου άρεσε το άρθρο που διάβασες; Κάνε Like & Share!