Ένα από τα μεγαλύτερα ερωτήματα που έχει κληθεί να απαντήσει η επιστήμη της ψυχιατρικής είναι η σχέση της ψυχικής ασθένειας με την δημιουργική ευφυία. Ο συσχετισμός αυτών των εννοιών είναι κάτι σύνηθες στην καθημερινή σκέψη και κουλτούρα, καθώς είναι κοινώς αποδεκτή η μορφή του "τρελού ζωγράφου" ή του "τρελού επιστήμονα". Η ιδιοφυϊα και η παραφροσύνη δεν μπορούν να αποσαφηνιστούν σε απόλυτο βαθμό, ωστόσο οι κατά καιρούς διαφορετικές ερμηνείες τους διασταυρώνονται.
Η αντίληψη της σύνδεσης των δύο εννοιών έχει στην πραγματικότητα πολύ βαθιές ρίζες. Σε πρωτόγονους πολιτισμούς, άτομα με αλλόκοτες συμπεριφορές θεωρούταν πως κατέχουν ενόραση και σοφία, γι' αυτό και τους ανατιθόταν εξέχοντες ρόλοι. Η αρχαία ελληνική φιλοσοφία δείχνει να συμμερίζεται, επίσης, την ύπαρξη στενής σχέσης. Ο στωικός φιλόσοφος Σενέκας στο έργο του "Περί πνευματικής γαλήνης" παραθέτει την άποψη του Πλάτωνα ότι "ο υγιής νους μάταια χτυπά την πόρτα της ποίησης", αλλά και του Αριστοτέλης πως "κανένα μεγάλο πνεύμα δεν υπήρξε ποτέ χωρίς να συνοδεύεται από μια δόση μανίας".
Με την στροφή στον ουμανισμό κατά την Αναγέννηση, ο οποίος τόνιζε την αξία του ορθολογισμού, οι ασυνήθιστες συμπεριφορές έτειναν να θεωρούνται αφύσικες. Η ιδιοφυΐα συνδέθηκε με την ικανότητα της λογικής σκέψης και της έρευνας, ενώ η φαντασιακή δημιουργικότητα παραγκωνίστηκε.
Η ιδέα μιας ειδικής μορφής παραφροσύνης, παρεμφερούς της κλασικής αντίληψης της θείας μανίας, που θα μπορούσε να αναδείξει την μοναδικότητα ενός ατόμου, αναζωπυρώθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα. Ήταν η μανία που προίκιζε την μεγαλοφυΐα με μια μυστική και ανεξήγητη ποιότητα, που την διαφοροποιούσε από τον τυπικό άνθρωπο ή και τον απλά ταλαντούχο.
 |
| Vincent Van Gogh, Αυτοπροσωπία με επίδεσμο στο αυτί, 1889 Ο Van Gogh εισήχθη σε ψυχιατρική κλινική την ίδια χρονιά |
O John Ferguson Nisbet στο έργο του "Η Παραφροσύνη της Ιδιοφυΐας" (1891) αναφέρει : "Οι ιδιοφυείς άνθρωποι ξεχειλίζουν με ιδέες, αμέτρητες μνήμες ανακατεύονται στο μυαλό τους και ανακαλύπτουν συνδυασμούς και σχέσεις στα γεγονότα, που βρίσκονται πέρα από το πεδίο αντίληψης ενός συνηθισμένου μυαλού. Τόσο ο ευφυής άνθρωπος όσο και ο ψυχικά ασθενής έχουν χαρακτηριστικά σκέψης και δράσης σε υπερβολική διέγερση (…) H ευφυΐα συχνά συγχωνεύεται με την ψυχική ασθένεια, και η ψυχική ασθένεια με την ευφυΐα, ωστόσο και οι δύο διέπονται από το κοινό γνώρισμα της λειτουργικής διαταραχής".
Η σχέση της μεγαλοφυΐας και της παραφροσύνης απασχόλησε σε μεγάλο βαθμό και το έργο του Cesare Lombroso, καθώς αφιέρωσε σε αυτήν δύο βιβλία του. Το "Μεγαλοφυΐα και Παραφροσύνη" του 1864 και το "Ο άνθρωπος της μεγαλοφυΐας" που κυκλοφόρησε το 1891. Η βασική ιδέα του περιστρέφεται γύρω από την πεποίθηση ότι η μεγαλοφυΐα είναι από μόνη της μια παθολογική κατάσταση, ως εκ τούτου όλες οι ιδιοφυΐες θα πρέπει να διαγνωστούν ότι πάσχουν από μια εκφυλιστική ψύχωση.
 |
| Ο Nicola Tesla στο εργαστήριο του Στην αυτοβιογραφία του που εκδόθηκε το 1919 περιγράφει πολυάριθμες φοβίες και εμμονές, οι οποίες τον οδήγησαν και σε νευρικό κλονισμό |
Μέχρι και την εποχή μας, η επιστημονική έρευνα επιστρέφει ξανά και ξανά στην υπόθεση ότι η ψυχική ασθένεια σχετίζεται με την ιδιοφυΐα. Καίριο ζήτημα, λοιπόν, που προκύπτει είναι το αν η ψυχική ασθένεια οδηγεί στην ιδιοφυΐα ή αντίστροφα, ή αν οι δύο αυτές καταστάσεις απλά μοιράζονται κοινούς παράγοντες και μηχανισμούς. Τα ευφυή άτομα και τα άτομα που είναι ευάλωτα σε κυρίαρχες ψυχικές διαταραχές εμφανίζουν ορισμένες ομοιότητες στην ιδιοσυγκρασία. Έχουν ελλείψεις σε κοινωνικές δεξιότητες, αλλά μπορούν να διοχετεύσουν μεγάλη ενέργεια σε δημιουργικές διεργασίες, καθώς συνήθως χαρακτηρίζονται από περιέργεια, επιμονή και ενθουσιασμό.
Τα ψυχωτικά άτομα συχνά έχουν την ικανότητα να αντιλαμβάνονται τον κόσμο με έναν πιο αυθεντικό τρόπο, χάρη στον πιο έντονο ρόλο του υποσυνείδητου στην σκέψη και την συμπεριφορά τους. Μπορούν σε περιπτώσεις, όπως για παράδειγμα η σχιζοφρένεια, κυριολεκτικά να δουν πράγματα που οι υπόλοιποι δεν βλέπουν. Άλλες διαταραχές δημιουργούν πιο γόνιμο έδαφος για πρωτοτυπία στην σκέψη, λόγω των μετατοπίσεων της διάθεσης. Στην περίπτωση της διπολικής διαταραχής, στην κατάσταση της μανίας εντοπίζεται έντονη φιλοδοξία που επιταχύνει τις διεργασίες σκέψης και δυσκολία στην καταπόνηση που ωθεί το άτομο στην διερεύνηση, ενώ κατά την διάρκεια των επεισοδίων κατάθλιψης το άτομο εμβαθύνει σε μια διαφορετική, πιο τραγική, οπτική.
Αν θα μπορούσαμε, επομένως, να εντοπίσουμε την τομή της παραφροσύνης και της ιδιοφυΐας αυτή θα μπορούσε να είναι η έμπνευση. Αφ' ενός, διότι εκπορεύεται από πρωτόγονα στρώματα της συνείδησης όπου η παραφροσύνη έχει πιο άμεση πρόσβαση, αφ' ετέρου ως γενεσιουργικό στοιχείο όλων των επιτευγμάτων που αναδεικνύουν την ιδιοφυΐα ενός ατόμου.
Σου άρεσε το άρθρο που διάβασες; Κάνε Like & Share!