Ο φεμινισμός δεύτερου κύματος δεν άφησε την ιστορία της τέχνης ανεπηρέαστη, καθώς απαίτησε να δικαιωθεί η καταπιεσμένη γυναικεία τέχνη και δημιουργικότητα και διαμαρτυρήθηκε για τα ανδροκρατούμενα μουσεία και εκθέσεις. Οι γυναίκες επεσήμαναν την περίεργη αντίφαση της σχεδόν απόλυτης απουσίας τους από την ιστορία της τέχνης ως δημιουργοί και της πανταχού παρουσίας τους ως εικόνες. Η ομάδα των Guerrilla Girls ξεκίνησε να πολεμά αυτή την ανισότητα το 1985 και μέχρι σήμερα δεν έχει παραδώσει τα όπλα.
Πρόκειται για μια ομάδα καλλιτέχνιδων, αφιερωμένη στην καταπολέμηση του σεξισμού και του ρατσισμού που εντοπίζεται στον κόσμο της τέχνης. Τα μέλη είναι ανώνυμα επειδή, σύμφωνα με τις ίδιες, ο σκοπός τους έχει μεγαλύτερη σημασία από τις ατομικές ταυτότητες ή την προσωπική τους δουλειά.
Guerrilla Girls, Whitechapel Street, London, 2016
Για να διατηρηθεί η ανωνυμία τα κορίτσια καλύπτουν τα πρόσωπά τους με μάσκες γορίλων. Η ιδέα να υιοθετηθεί ο γορίλας ως σύμβολο της ομάδας προέκυψε από ορθογραφικό λάθος. Ένα από τα πρώτα Guerrilla Girls (guerrilla: ανταρτοπόλεμος) έγραψε κατά λάθος το όνομα της ομάδας σε μια συνάντηση ως Gorilla Girls (gorilla: γορίλας). Παρά το γεγονός ότι η ιδέα ήταν τυχαία, η επιλογή σχετίζεται εντούτοις με το γενικό μήνυμα της ομάδας, καθώς ο γορίλας συνδέεται τυπικά με την αρρενωπότητα και η αντίθεση του γυναικείου σώματος με την μεγάλη, τρομακτική κεφαλή των γορίλων καταφέρνει να προκαλεί εντύπωση.
Τα ονόματα με τα οποία εμφανίζονται τα Guerrilla Girls είναι ψευδώνυμα που προέρχονται από καλλιτέχνιδες του παρελθόντος, όπως η Kathe Kollwitz, η Alma Thomas, η Rosalba Carriera, η Frida Kahlo, η Alice Neel, η Julia de Burgos και η Hannah Höch, ως αναφορά στο το έργο τους. Η συμμετοχή στην ομάδα δεν είναι ανοιχτή, βασίζεται σε σχέσεις με τα σημερινά και τα προηγούμενα μέλη και αφορά αποκλειστικά γυναίκες.
Η ομάδα δραστηριοποιείται για περισσότερα από 30 χρόνια με αφίσες, βιβλία, και δημόσιες εμφανίσεις. Στηρίζονται στην συλλογή δεδομένων, αναφέροντας ότι «καταπολεμούν τη διάκριση με γεγονότα», ενώ συνδυάζουν τα στοιχεία που συλλέγονται με χιουμοριστικές εικόνες, ώστε να γίνει το μήνυμά τους πιο δηκτικό.
Τα Guerrilla Girls σχηματίστηκαν την άνοιξη του 1985 στη Νέα Υόρκη από επτά γυναίκες ως απάντηση στην έκθεση "Διεθνής έρευνα σύγχρονης ζωγραφικής και γλυπτικής" που διοργάνωνε το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (MoMA). Η λίστα της έκθεσης αυτής περιελάμβανε 165 καλλιτέχνες, εκ των οποίων μόνο 13 γυναίκες, καμία μάλιστα έγχρωμη. Ο επιμελητής της, Kynaston McShine, ισχυρίστηκε ότι η ερευνά ανέδειξε τους πιο σημαντικούς ζωγράφους και γλύπτες της εποχής από 17 χώρες και "οποιοσδήποτε καλλιτέχνης δεν είχε συμπεριληφθεί έπρεπε να ξανασκεφτεί την καριέρα του". Τα Guerrilla Girls αντέδρασαν στην εμφανή προκατάληψη, πραγματοποιώντας διαδήλωση μπροστά από το MoMA.
Πρώτες αφίσες των Guerrilla Girls στο SoHo της Νέας Υόρκης, 1985
Οι πρώτες αφίσες ήταν κυρίως ασπρόμαυρα φύλλα, υπογραμμίζοντας τις ανισότητες μεταξύ ανδρών και γυναικών καλλιτεχνών όσον αφορά τον αριθμό των εκθέσεων, την εκπροσώπηση στις γκαλερί και την αμοιβή, αλλά κάνοντας και σύγκριση των στατιστικών του κόσμου της τέχνης με άλλες βιομηχανίες και εθνικούς μέσους όρους. Αυτές οι αφίσες στόχευαν συνήθως συγκεκριμένες γκαλερί και καλλιτέχνες, αναφέροντας τα ονόματα τους και την πηγή των στατιστικών, για να καταστήσουν δύσκολη την απόρριψη των ισχυρισμών.
Αφίσα Guerrilla Girls, 1989
Στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από τις δημόσιες συλλογές του Metropolitan Museum of Arts (Met) της Νέας Υόρκης το 1989 οδήγησαν στη πρώτη έγχρωμη αφίσα των Guerrilla Girls, η οποία παραμένει η πιο εμβληματική εικόνα τους, καθώς ρωτά σαρκαστικά: "Πρέπει οι γυναίκες να είναι γυμνές για να μπουν στο μουσείο Met? Λιγότερο από το 5% των καλλιτεχνών στα Τμήματα Μοντέρνας Τέχνης είναι γυναίκες, αλλά το 85% των γυμνών είναι γυναικεία". Δίπλα στο κείμενο υπάρχει η εικόνα ενός από τα πιο διάσημα γυναικεία γυμνά της ιστορίας της Δυτικής Τέχνης, από το La Grande Odalisque του Jean Auguste Dominique Ingres, με κεφάλι γορίλα τοποθετημένο πάνω από το αρχικό πρόσωπο.
Από το 1985 έχουν πραγματοποιηθεί περισσότερες από 100 δράσεις, αφίσες και αυτοκόλλητα σε πόλεις όλου του κόσμου, όπως η Νέα Υόρκη, το Λος Άντζελες, η Πόλη του Μεξικού, η Κωνσταντινούπολη, το Λονδίνο, το Μπιλμπάο, το Ρότερνταμ και η Σαγκάη. Η Tate Modern του Λονδίνου έχει έργα της ομάδας ως μέρος της μόνιμης συλλογής της, υλικό διαμαρτυρίας έχει παρουσιαστεί στη Μπιενάλε της Βενετίας, ενώ δράση τους πραγματοποιήθηκε και στην Αθήνα το 2007. Όπως υποστηρίζουν, από το ξεκίνημά τους πολλά έχουν αλλάξει, αλλά και πολλά όχι.
Σου άρεσε το άρθρο που διάβασες; Κάνε Like & Share!