Τετάρτη 18 Μαρτίου 2020

Πώς ο άγριος λύκος έγινε πιστός σκύλος;

Είναι ευρέως αποδεκτό μεταξύ των επιστημόνων ότι τα σκυλιά είναι απόγονοι των λύκων, καθώς το DNA τους είναι σχεδόν πανομοιότυπο. Όπως φαίνεται, σε κάποιο σημείο οι γκρίζοι λύκοι και τα σκυλιά πήραν ξεχωριστούς εξελικτικούς δρόμους. Με την πάροδο των γενεών κάποιοι λύκοι έχασαν μερικές από τις αρπακτικές τους ιδιότητες και μέσω φυσικών αλλαγών, σε στοιχεία όπως το τρίχωμα, οι ουρές ή τα αυτιά, δημιουργήθηκαν τα σκυλιά. Ωστόσο "οι καλύτεροί μας φίλοι" διατηρούν μέχρι σήμερα ορισμένα
ένστικτα των προγόνων τους, όπως το να σηματοδοτούν και να υπερασπίζονται την επικράτεια τους ή να θάβουν φαγητό για μελλοντική χρήση. 

Επίσης αποδεκτό είναι ότι ο σκύλος υπήρξε το πρώτο κατοικίδιο του ανθρώπου, χωρίς όμως ακόμη να μπορούμε να προσδιορίσουμε με ακρίβεια τον χρόνο εξημέρωσης και αποκοπής του από την αγέλη. Διάφορες μελέτες αναφέρουν ενδείξεις που το τοποθετούν από 40.000 έως 10.000 πριν. Ορισμένοι ερευνητές, μάλιστα, εικάζουν πως οι λύκοι έχουν εξημερωθεί περισσότερες από μία φορές, καθώς έχουν βρεθεί απολιθώματα σκύλων από διαφορετικές χρονολογίες και περιοχές. 

Ίσως πιο ενδιαφέρουσα ερώτηση, από το πότε ή πού εξημερώθηκαν τα σκυλιά, είναι το πώς έγινε αυτό. Στην παλαιολιθική εποχή, ως σαρκοφάγο ζώο, ο λύκος ήταν ανταγωνιστής του ανθρώπου στην εύρεση φαγητού, αλλά και πιθανός θηρευτής του. Πώς πυροδοτήθηκε αυτή η συνύπαρξη που εξελίχθηκε στην σημερινή ισχυρή φιλία; 


Η θεωρία που είχε επικρατήσει υποστήριζε ότι οι άνθρωποι, με κάποιο τρόπο αιχμαλώτισαν νεαρούς λύκους, τους κράτησαν ως κατοικίδια ζώα και σταδιακά τους εξημέρωσαν, με στόχο να τους αξιοποιήσουν σε δραστηριότητες όπως το κυνήγι. Ωστόσο, μια διαφορετική εκδοχή έχει κερδίσει έδαφος, η οποία συχνά αναφέρεται ως η "επιβίωση των φιλικότερων". Προτείνει ότι οι λύκοι τέθηκαν στην υπηρεσία του ανθρώπου σε μεγάλο βαθμό μόνοι τους, πραγματοποιώντας μια διαδικασία αυτο-εξημέρωσης. Αυτό ξεκίνησε όταν ένας πληθυσμός λύκων πέρασε στις παρυφές κοινοτήτων ανθρώπων κυνηγών-συλλεκτών, με στόχο να αναζητήσουν και να τραφούν με αποφάγια τους. Οι περισσότεροι λύκοι ήταν φοβισμένοι και επιθετικοί απέναντι στον άνθρωπο, λόγω αγχογόνων ορμονών, επομένως τα φιλικότερα ζώα, με μικρότερα ποσοστά τέτοιων ορμονών, κέρδισαν ένα πλεονέκτημα, καθώς πράγματι κατάφερναν να βρουν πρόσβαση στα τρόφιμα του ανθρώπου. Στην συνέχεια, τα ζώα αυτά άφηναν τους ανθρώπους να κυνηγήσουν, δεν τους απειλούσαν, και έτσι έτρωγαν συχνότερα και άφηναν περισσότερους απογόνους που κληρονόμησαν την ίδια διάθεση. Η αναπαραγωγική τους απομόνωση από τις αγέλες καθοδήγησε φυσικές αλλαγές στην μορφολογία και την συμπεριφορά, οι οποίες άρχισαν να γίνονται ορατές σε λίγες μόνο γενιές διαφοροποιώντας τον λύκο από τον σκύλο. Έρευνες δείχνουν ότι τα σκυλιά έχουν ενεργοποιημένα "γονίδια φιλικότητας" που μέχρι σήμερα παραμένουν ανέπαφα στους περισσότερους λύκους. 

Φυσικά, αυτή η σύμπραξη αποτέλεσε μια καλή συμφωνία και για τον άνθρωπο. Στη μεσολιθική περίοδο, ο άνθρωπος σταμάτησε να περιπλανάται, εγκαταστάθηκε μόνιμα και δημιούργησε χωριά. Πέρα από το κυνήγι και το ψάρεμα, για να διασφαλίσει την τροφή του, ανακάλυψε και την καλλιέργεια των φυτών και έγινε γεωργός, ενώ εξημερώθηκαν και κάποια είδη άγριων ζώων, ώστε να προσφέρουν σε μόνιμη βάση τα προϊόντα τους. Στο σημείο αυτό, οι σκύλοι αποστείρωναν τον χώρο από τα υπολείμματα του φαγητού και παράλληλα εκπαιδεύονταν λόγω των δεξιοτήτων τους, ώστε να προσφέρουν υπηρεσίες σε δραστηριότητες βιοποριστικής σημασίας για τον άνθρωπο όπως το κυνήγι ή η φύλαξη των κοπαδιών και της κοινότητας. 


Την εποχή αυτή φαίνεται ότι υπήρξε συμβολή του ανθρώπου στην διαδικασία της εξημέρωσης, καθώς ευρήματα στην μεταβολή των γονιδιωμάτων από τους λύκους στα σκυλιά δείχνουν ότι η εξέλιξη δεν επηρεάστηκε μόνο από τη φυσική επιλογή, αλλά και από ανθρώπινες επεμβάσεις. Οι λύκοι αντάλλαξαν την ελευθερία τους με ένα σταθερό γεύμα και παραιτήθηκαν από την επιλογή στην διαδικασία αναπαραγωγής, αφήνοντας τον άνθρωπο να την διαχειριστεί. Με σκοπό την αξιοποίηση των ζώων στις νέες κοινωνίες, οι άνθρωποι ζευγάρωναν τους πιο αποδοτικούς σκύλους. Ανέτρεψαν τα σκυλιά που υπακούν εντολές, κυνηγούν, βοηθούν στη βοσκή, φυλάσσουν, ρυμουλκούν και τους κρατούν συντροφιά. Από κάθε γέννα επέλεξαν τα κουτάβια που τους εξυπηρετούσαν περισσότερο, παρεμβαίνοντας στην εξέλιξη τους και περνώντας την σε αυτό που ονομάζουμε τεχνητή επιλογή. 

Είτε η διαδικασία της εξημέρωσης ξεκίνησε από τον άνθρωπο είτε από τον λύκο, αξίζει να σημειωθεί πως η δύναμη της εξέλιξης ήταν αυτή που στάθηκε ικανή να μεταμορφώσει τον εχθρικό λύκο σε πιστό σκύλο, που προστατεύει και αγαπά τον άνθρωπο ανεπιφύλακτα.


Σου άρεσε το άρθρο που διάβασες; Κάνε Like & Share!

Διάβασε επίσης στο Diaxroniko.eu