Τα Ανθρώπινα Δικαιώματα είναι ηθικοί κανόνες για το πως θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ένα άτομο απλώς και μόνο επειδή είναι ανθρώπινο ον, ανεξαρτήτως φυλής, χρώματος, φύλου, γλώσσας, θρησκείας, πολιτικών απόψεων, κοινωνικής θέσης, εθνικότητας και περιουσίας. Δεν αποτελούν προνόμια, αλλά αναπαλλοτρίωτες και καθολικές αξιώσεις που αποκτά ο καθένας με την γέννησή του.
Η υιοθέτηση των δικαιωμάτων αυτών δημιουργεί και τις αντίστοιχες υποχρεώσεις. Στο κάθε δικαίωμα ενυπάρχει και η υποχρέωση σεβασμού του σε κάθε άλλο άτομο. Στην Ελλάδα είναι κατοχυρωμένα σύμφωνα με τα άρθρα 4 έως 25 του Συντάγματος αλλά και το Αστικό Δίκαιο.
Τα Ανθρώπινα Δικαιώματα μπορούν να χωριστούν σε δύο κατηγορίες, ισάξια σημαντικές και αλληλοεξαρτώμενες.
- Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα
Αφορούν τις ελευθερίες και την ταυτότητα του ατόμου. Συχνά αναφέρονται και ως ''αρνητικά δικαιώματα'' καθώς ορίζουν τι δεν επιτρέπεται να καταπατάται και απαιτούν μη εμπλοκή στην ζωή των άλλων. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η απαγόρευση της σκλαβιάς και των βασανιστηρίων, η ελευθερία της έκφρασης, της θρησκείας, της μετακίνησης, η προστασία από το νόμο και το δικαίωμα συμμετοχής στην διακυβέρνηση της χώρας.
- Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα
Αφορούν την ισότητα και την αλληλεγγύη και θεωρούνται τα ''θετικά δικαιώματα'' καθώς απαιτούν δράση με την δημιουργία συστημάτων που τα προωθούν. Πρόκειται για δικαιώματα όπως η εκπαίδευση, οι κατάλληλες συνθήκες εργασίας, η δίκαιη αμοιβή, η ελεύθερη συμμετοχή στην πνευματική ζωή της κοινότητας για την ολοκληρωμένη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του ατόμου.
Η έννοια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν συναντάται στον αρχαίο κόσμο. Το πρώτο έγγραφο στο οποίο απαριθμούνται κανόνες προστασίας για τους πολίτες είναι η Magna Carta που υπογράφηκε από τον Βασιλιά Ιωάννη της Αγγλίας το 1215, ορίζοντας δικαιώματα για μια μικρή ομάδα ελεύθερων πολιτών σχετιζόμενα με την απόκτηση περιουσίας. Η αντίληψη καθολικών δικαιωμάτων, ανεξαρτήτως οικονομικής και κοινωνικής θέσης, στηρίχθηκε σε μεγάλο βαθμό στις ιδέες του Διαφωτισμού, με φιλοσόφους όπως ο John Locke να αναφέρονται στο δικαίωμα της ζωής και της ελευθερίας. Στηριζόμενη σε αυτές τις ιδέες η Εθνοσυνέλευση της Γαλλικής Επανάστασης το 1789 ανακοίνωσε την Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη, αναγνωρίζοντας σε όλους το δικαίωμα της ελευθερίας, της ισότητας, της ανεξιθρησκίας και το απαραβίαστο της ιδιοκτησίας, αναφέροντας για πρώτη φορά τον όρο Ανθρώπινα Δικαιώματα. Κατά τον 19ο και τις αρχές του 20ου αιώνα διάφορα κινήματα διεκδίκησαν την διεθνοποίηση των δικαιωμάτων, ωστόσο το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου οδήγησε στην ανηλεή καταπάτηση τους. Μετά την λήξη του, και λόγω των αγριοτήτων που διαπράχθηκαν, δημιουργήθηκαν οργανώσεις για την υπεράσπιση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, με σημαντικότερη τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) το 1945, ο οποίος σήμερα αριθμεί 193 κράτη μέλη, με την Ελλάδα να βρίσκεται μεταξύ των ιδρυτικών.
Η διεθνής επιτροπή του ΟΗΕ στις 10 Δεκεμβρίου 1948 εξέδωσε την Παγκόσμια Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ένα μη δεσμευτικό έγγραφο που αποτέλεσε την βάση του σύγχρονου διεθνούς δικαίου ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Περιέχει 30 άρθρα που βασίζονται στην αρχή ότι όλοι οι άνθρωποι του πλανήτη γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι με αξιοπρέπεια και δικαιώματα.
Η Αφίσα της Διακήρυξης στην αγγλική γλώσσα
Τα Ανθρώπινα Δικαιώματα αποτελούν μια έννοια που στην θεωρία φαίνεται αρκετά σαφής, ωστόσο γίνεται εξαιρετικά πολύπλοκη μόλις κάποιος προσπαθήσει να την θέσει σε εφαρμογή. Οι συνεχείς παραβιάσεις των δικαιωμάτων, ακόμα και σε χώρες που μάχονται για την προάσπιση τους, δημιουργούν βάσιμους προβληματισμούς για το κατά πόσο πρέπει να θεωρούμε τα ανθρώπινα δικαιώματα δεδομένα σε έναν κόσμο όπου συμφέροντα ισχυρών κρατών και εταιρειών ασκούν τόσο μεγάλη δύναμη.
Η Διακήρυξη, παρά το γεγονός ότι θεωρείται επίσημη και αποδεκτή από τα κράτη μέλη του ΟΗΕ, είναι διακήρυξη και όχι νομοθεσία με κυρώσεις για τους παραβάτες. Οι υπεύθυνοι φορείς του ΟΗΕ ερευνούν τις παραβιάσεις αλλά δεν μπορούν να υποχρεώσουν τα κράτη να αλλάξουν μια πολιτική ή να αποζημιώσουν κάποιο θύμα. Η τήρησή τους σε παγκόσμιο επίπεδο αμφισβητείται σε μεγάλο βαθμό διότι η ανάπτυξή τους έχει καθοδηγηθεί σημαντικά από έναν μικρό αριθμό δυτικών χωρών. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι στην ψηφοφορία για την Διακήρυξη απείχε όλο το Ανατολικό Μπλοκ, ενώ εκφράστηκε η άποψη ότι δίνεται μεγαλύτερη βαρύτητα στο ατομικά δικαιώματα συγκριτικά με τα συλλογικά.
Η Διακήρυξη, παρά το γεγονός ότι θεωρείται επίσημη και αποδεκτή από τα κράτη μέλη του ΟΗΕ, είναι διακήρυξη και όχι νομοθεσία με κυρώσεις για τους παραβάτες. Οι υπεύθυνοι φορείς του ΟΗΕ ερευνούν τις παραβιάσεις αλλά δεν μπορούν να υποχρεώσουν τα κράτη να αλλάξουν μια πολιτική ή να αποζημιώσουν κάποιο θύμα. Η τήρησή τους σε παγκόσμιο επίπεδο αμφισβητείται σε μεγάλο βαθμό διότι η ανάπτυξή τους έχει καθοδηγηθεί σημαντικά από έναν μικρό αριθμό δυτικών χωρών. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι στην ψηφοφορία για την Διακήρυξη απείχε όλο το Ανατολικό Μπλοκ, ενώ εκφράστηκε η άποψη ότι δίνεται μεγαλύτερη βαρύτητα στο ατομικά δικαιώματα συγκριτικά με τα συλλογικά.
Από την άλλη πλευρά, έχουν δημιουργηθεί πολυάριθμοι μηχανισμοί και επιτροπές παγκοσμίως για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα προσπαθώντας η υπεράσπισή τους να αποκτήσει μεγαλύτερη δύναμη. Το 1966 δημιουργήθηκαν από τον ΟΗΕ το Διεθνές Σύμφωνο για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα και το Διεθνές Σύμφωνο για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα, που αποτελούν δεσμευτικές συμβάσεις για τις χώρες που τις επικυρώνουν. Η χώρα μας προσχώρησε στο πρώτο το 1985 και στο δεύτερο το 1997. Επιπλέον, βάση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ιδρύθηκε δικαστήριο, στο οποίο τα μέλη κράτη και οι πολίτες τους μπορούν να παραπέμπουν υποθέσεις. Το δικαστήριο εκδίδει δεσμευτικές αποφάσεις, στις οποίες κάθε μέλος κράτος οφείλει να συμμορφώνεται.
Κοιτάζοντας την πραγματικότητα καταλαβαίνουμε ότι σαν ανθρωπότητα απέχουμε πολύ από την άνευ όρων ελευθερία και ισότητα για κάθε ανθρώπινο ον. Τόσο σε παγκόσμιο, όσο και εθνικό επίπεδο, εύκολα μπορούμε να ανακαλέσουμε περιστατικά βίας, αυθαιρεσίας και εγκλημάτων μίσους. Η συζήτηση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα μπορεί να δημιουργήσει πολλά ακόμα ερωτήματα, όπως τα όρια των δικαιωμάτων ή ο τρόπος επιβολής τους. Τυπικά όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι, ωστόσο στην πράξη αυτό φαντάζει ακόμα ουτοπία. Στον σημερινό κόσμο, η γνώση των δικαιωμάτων και ο ενεργός ρόλος κάθε ατόμου σε περιστατικά που θίγουν δικά του δικαιώματα ή άλλων είναι πολύ σημαντικότερος από όσο πιστεύουμε.
*Πλήρες κείμενο της Παγκόσμιας Διακήρυξης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ
https://www.ohchr.org/EN/UDHR/Pages/Language.aspx?LangID=grk
*Πλήρες κείμενο του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα
https://www.refworld.org/cgi-bin/texis/vtx/rwmain/opendocpdf.pdf?reldoc=y&docid=4bd686e52
*Πλήρες κείμενο του Διεθνούς Συμφώνου για τα Οικονομικά, Κοινωνικά και Πολιτιστικά Δικαιώματα
https://docplayer.gr/2416382-Diethnes-symfono-gia-ta-oikonomika-koinonika-kai-morfotika-dikaiomata.html
Σου άρεσε το άρθρο που διάβασες; Κάνε Like & Share!