Το wabi sabi είναι μια από τις κεντρικές ιδέες της ανατολικής φιλοσοφίας και αισθητικής. Αναφέρεται στην αντίληψη της ομορφιάς ως κάτι παροδικό, ατελές και ανολοκλήρωτο, πρεσβεύοντας πως όλα τα υλικά και άυλα αγαθά πρέπει να διατηρούν τα ελαττώματα και τα σημάδια τους, καθώς σε αυτά κρύβεται η μοναδικότητά τους. Στην σημερινή Ιαπωνία, η έννοια του wabi sabi συμπυκνώνεται συχνά στην φράση ''σοφία στην φυσική απλότητα'' και σχετίζεται με την τέχνη, την φιλοσοφία, την ιστορική παράδοση και το τσάι!
Η έννοια της ομορφιάς στην Δύση έρχεται σε άμεση συνάρτηση με την συμμετρία και τις ιδανικές αναλογίες στοχεύοντας στο τέλειο, το μεγαλοπρεπές και το αιώνιο. Το wabi sabi, είναι για το ιαπωνικό πάνθεον των αισθητικών αξιών ισάξιο του αρχαιοελληνικού ιδεώδους της τελειότητας.
Οι δυτικές γλώσσες δεν έχουν ακριβή αντιστοιχία που να μεταφράζει τον όρο στο σύνολό του και οι δύο λέξεις δεν συνδυάζονται πάντα. Η λέξη Wabi, παλαιότερα αναφερόταν στην δυστυχία και την μοναξιά που βίωνε ένας άνθρωπος ζώντας στην φύση, χωρίς ανθρώπινη συντροφιά, ωστόσο στην πορεία ξεκίνησε να σηματοδοτεί μια γλυκόπικρη μελαγχολία κάποιου που είναι μόνος με τον εαυτό του, και αντλεί σοφία από την φύση. Αντίστοιχα, η λέξη Sabi αρχικά σήμαινε χαλαρός, ισχνός, μαραμένος, ωστόσο κατέληξε να αναφέρεται στα σημάδια του χρόνου και της τριβής που μπορούν να διαφοροποιήσουν ένα αντικείμενο, δείχνοντας την αναπόφευκτη φθορά του. Αν και πολλοί υποστηρίζουν ότι οι δύο λέξεις δεν πρέπει να παρουσιάζονται αποκλειστικά συνδεδεμένες, καθώς διαλύεται η ιδιαίτερη έννοια της καθεμιάς, ο συνολικός όρος Wabi Sabi έχει πολύ σημαντικό περιεχόμενο.
Ως φιλοσοφία το Wabi Sabi αναφέρεται σε μια αίσθηση γαλήνης, μελαγχολίας και πνευματικότητας, υμνώντας την αυθεντικότητα και αναγνωρίζοντας τρεις απλές πραγματικότητες: τίποτα δεν διαρκεί για πάντα, τίποτα δεν είναι απόλυτα ολοκληρωμένο, και τίποτα δεν είναι τέλειο.
Η αντίληψη αυτή εκφράζεται και αισθητικά δίνοντας αξία σε υλικά που φθείρονται και γερνούν. Για παράδειγμα η επιδιόρθωση μιας ρωγμής σε ένα κεραμικό στοχεύει να αναδείξει, αντί να κρύψει, την ρωγμή. Τα χαρακτηριστικά της αισθητικής wabi sabi περιλαμβάνουν ασυμμετρία, τραχύτητα και απλότητα, ενώ υλικά όπως το γυμνό ξύλο, το χαρτί και το ύφασμα προτιμώνται καθώς παρουσιάζουν αλλαγές που μπορούν να παρατηρηθούν με την πάροδο του χρόνου.
Οι Τελετές Τσαγιού
Η ιστορία του wabi sabi είναι στενά συνδεδεμένη με τον Βουδισμό και η ιδεολογία Ζεν αποτέλεσε το φιλοσοφικό υπόβαθρο του, καθώς η κατανόηση της κενότητας και της απλότητας τιμάται ως το πρώτο βήμα προς τη φώτιση. Στενές είναι και οι σχέσεις του wabi Sabi με τις βουδιστικές Τελετές Τσαγιού, οι οποίες περιλαμβάνουν την προετοιμασία και την κατανάλωση τσαγιού, σε έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο. Κατά την ιεροτελεστία αυτή οι συμμετέχοντες βιώνουν μια ήσυχη και γαλήνια πνευματική αφύπνιση.
Παραδοσιακά στην Ιαπωνία, οι Τελετές Τσαγιού βοηθούσαν τους μοναχούς να μένουν ξύπνιοι για να πραγματοποιούν μεγάλης διάρκειας διαλογισμούς, ωστόσο κατά τον 14ο αιώνα είχαν υιοθετηθεί από την άρχουσα τάξη ως μια ευκαιρία να επιδείξουν τα ακριβά και περίτεχνα σκεύη που εισήγαγαν από την Κίνα.
Η μεγάλη επιστροφή στις πνευματικές ρίζες των τελετών, πραγματοποιήθηκε από τον δάσκαλο Murata Shuko, ο οποίος το 1488 με ένα γράμμα προς τον μαθητή του Furuichi Choin, που έμεινε γνωστό ως ''Το γράμμα της καρδιάς'', καθόρισε τον τρόπο που θα πρέπει να διενεργούνται οι Τελετές Τσαγιού αντλώντας έμπνευση από τις αρχές του wabi sabi. Η μόδα της εποχής ήταν να απολαμβάνει κανείς τσάι κοιτάζοντας την πανσέληνο, αλλά ο Shuko ώθησε τους μαθητές του να εκτιμούν το μισογεμάτο φεγγάρι ή το φεγγάρι που κρύβεται πίσω από σύννεφα, παραμερίζοντας την ολοκλήρωση που αντιπροσώπευε η πανσέληνος. Επίσης τόνισε πως θα πρέπει να καταργηθούν τα άψογα λουστραρισμένα φλυτζάνια τσαγιού και να προτιμηθούν χειροποίητα σκεύη με ατέλειες.
Το wabi sabi βρέθηκε στο απόγειο του, τον 16ο αιώνα, με τον δάσκαλο Sen no Rikyu να επαναπροσδιορίζει τις αρχές των τελετών τσαγιού. Δίνοντας έμφαση στην σιωπηλή, πνευματική διάσταση της κατανάλωσης βοτάνων της φύσης, αφαίρεσε κάθε περιττό στοιχείο από την διαδικασία. Διατηρώντας μόνο τα απαραίτητα σύνεργα και κωδικοποιώντας τις κινήσεις προώθησε την απόλυτη απλότητα. Ο Rikyu βρισκόταν στην υπηρεσία του Toyotomi Hideyoshi, ενός δυνατού πολέμαρχου της Ιαπωνίας, ο οποίος θεωρώντας την απλοποίηση της τελετής τσαγιού από τον Rikyu προσβολή απέναντι στον ίδιο για την αγροτική του καταγωγή, τον διέταξε να πραγματοποιήσει χαρακίρι, όπως και έγινε.
Σκηνή από την ταινία Rikyu
Ο Rikyu θεωρείται στην Ιαπωνία ο αρτιότερος ασκητής του wabi sabi. Μια ιστορία που συχνά χρησιμοποιείται για να περιγράψει το πνεύμα του wabi sabi προέρχεται από την ζωή του:
Μια μέρα ο Rikyu ζήτησε από έναν μαθητή του να ετοιμάσει τον χώρο για μια Τελετή Τσαγιού. Το νεαρό αγόρι εργάστηκε όλη την ημέρα και περιποιήθηκε κάθε πιθαμή του σπιτιού και του κήπου, καθαρίζοντας επιμελώς. Όταν ο Rikyu επέστρεψε και είδε τον άψογο κήπο, πλησίασε ένα δέντρο και κούνησε ένα κλαδί ρίχνοντας κάποια φύλλα στο μονοπάτι. Τα φύλλα που σκορπίστηκαν στο έδαφος έφεραν την ομορφιά του wabi sabi στην εικόνα.
Σου άρεσε το άρθρο που διάβασες; Κάνε Like & Share!