"Αν θέλετε τα παιδιά σας να είναι έξυπνα, διαβάστε τους παραμύθια. Αν θέλετε να είναι πιο έξυπνα, διαβάστε περισσότερα παραμύθια''. Με την φράση αυτή ο διάσημος επιστήμονας Albert Einstein εξέφρασε την άποψη του για τα πλεονεκτήματα των παραμυθιών. Την άποψη αυτή επιβεβαιώνουν σχετικές μελέτες, τονίζοντας την ευεργετική λειτουργία τους για την συναισθηματική και ψυχική ανάπτυξη των παιδιών.
Από την πρωτόγονη εποχή, οι άνθρωποι αφηγούνταν την καθημερινότητά τους στην φύση δίνοντας μαγικές ιδιότητες, μορφή, λόγο και υπόσταση στα στοιχεία της. Τα παραμύθια εμφανίζονται σε όλες τις χώρες, τους χρόνους και τους πολιτισμούς, εμφανίζοντας πολλά κοινά χαρακτηριστικά.
Στην ελληνική αρχαιότητα η σημασία των συμβολικών αφηγήσεων είναι σημαντική. Οι επικές διηγήσεις ήταν το κατ’ εξοχήν όργανο ηθικής διαπαιδαγώγησης, καθώς τα ομηρικά ποιήματα σκιαγραφούσαν κανόνες συμπεριφοράς, και φανέρωναν τον δρόμο για την πνευματική ζωή και ολοκλήρωση. Επιπλέον, μέχρι και σήμερα σώζονται τα διηγήματα του περικλεούς, αρχαίου Έλληνα μυθοποιού Αισώπου.
Αξίζει στο σημείο αυτό να αναφερθούμε επιγραμματικά στην διαφοροποίηση των εννοιών ''παραμύθι'' και ''μύθος''. Οι κύριες διαφορές του μύθου είναι ότι στις περισσότερες περιπτώσεις αναφέρεται σε ιστορίες θεοτήτων και ότι το τέλος του μπορεί να είναι τραγικό. Αντίθετα το παραμύθι αφηγείται την ιστορία ενός κοινού ανθρώπου που τελικά ''ζει αυτός καλά και εμείς καλύτερα''. Τα σημεία, ωστόσο, που συγκλίνουν φαίνεται να είναι περισσότερα από αυτά στα οποία απέχουν, καθώς πρόκειται για ιστορίες με διδακτικό χαρακτήρα και συμβολισμούς που εκτυλίσσονται σε αόριστο τόπο και χρόνο περιγράφοντας τον αγώνα του ήρωα.
Η Δομή του Παραμυθιού
Αν αποσυνθέσουμε πλήρως κάθε παραμύθι που έχουμε ακούσει, καταλήγουμε σε μια συνεχώς επαναλαμβανόμενη πλοκή: ένας ήρωας που ξεπερνά εμπόδια και φτάνει στην προσωπική του ολοκλήρωση.
Ένα παραμύθι ξεκινά με μια ήρεμη εισαγωγή, ακολουθεί η δράση, ενώ η ιστορία συνεχίζεται και μετά την κορύφωση, για να κλείσει τον κύκλο σε ένα σημείο ηρεμίας και σταθερότητας. Αυτή η γραμμική εξέλιξη αρχής-μέσης-τέλους, αποτελεί και το βασικό λόγο που ένα μήνυμα γίνεται αντιληπτό σε ένα παιδικό μυαλό.
Βασικό χαρακτηριστικό αποτελεί και η προσωποποίηση διάφορων στοιχείων πέρα από τη λογική του ρεαλιστικού, απτού κόσμου, επεκτείνοντας τους χαρακτήρες του στα ζώα, τα δέντρα ή τους ανέμους. Αυτός ο ''μαγικός'' συμβολισμός του παραμυθιού καταφέρνει να διεισδύσει βαθύτερα στον παιδικό ψυχισμό. Σύμφωνα με τον Carl Jung ο συμβολισμός στο παραμύθι δημιουργεί μια διαλεκτική σχέση ανάμεσα στο συνειδητό και το ασυνείδητο, έτσι το παιδί καταφέρνει να κατανοήσει το νόημα των μεταφορών, ακόμα και αν δεν είναι σε θέση να το εξηγήσει.
Παράλληλα οδηγούμαστε και στο μεγάλο πλεονέκτημα των παραμυθιών, που είναι η ανάπτυξη της φαντασίας. Όλη η ιστορία κινείται στο χώρο του φανταστικού όπου όλα επιτρέπονται και μπορούν να συμβούν. Το παιδί μαθαίνει να σκέφτεται χωρίς όρια και να δομεί τις ονειροπολήσεις του.
Αυτό που πρέπει να τονίσουμε είναι ότι ένα παιδί θέλει να ακούσει ένα παραμύθι. Μέσα από την απλότητα και την αμεσότητα των χαρακτήρων και της πλοκής γίνεται πιο ελκυστικό, και αμέσως πιο εύκολα αποδεκτό από στείρες νουθεσίες και αφηρημένες ηθικές έννοιες που δεν του κινούν το ενδιαφέρον. Η σύγκρουση στην πραγματική ζωή είναι πολυεπίπεδη και δυσνόητη. Στα παραμύθια οι χαρακτήρες έχουν σαφή χαρακτηριστικά - καλοί, έξυπνοι, ευγενικοί και θαρραλέοι, ή κακοί και δύστροποι. Γνωρίζει τα κίνητρά τους και τις εσωτερικές σκέψεις τους, οπότε οδηγείται με σαφήνεια στα διδάγματα.
Τα Διδάγματα Που Προσφέρει Ένα Παραμύθι
Μέσα από τους ήρωες και τις περιπέτειες τους, το παραμύθι διδάσκει μοντέλα συμπεριφορών, βεβαιώνοντας πως στον κόσμο υπάρχει το καλό και το κακό, το δίκαιο και το άδικο και προετοιμάζει το παιδί να αντιμετωπίσει τις πραγματικές εκφάνσεις των εννοιών αυτών.
Οι συγκρούσεις και τα εμπόδια είναι απαραίτητα για την ιστορία, όπως είναι αναπόφευκτα και στην πραγματική ζωή. Θα πρέπει όμως να αγωνίζεται για να τα ξεπεράσει και να βρίσκει εναλλακτικές, καθώς τα μεγάλα εμπόδια ξεπερνιούνται από καθημερινούς ανθρώπους. Τα παραμύθια επιβεβαιώνουν στα παιδιά ότι ο δράκος μπορεί να νικηθεί. Η ταύτιση και η μίμηση του προτύπου του ήρωα είναι άμεσες για το παιδί επειδή συνδέεται συναισθηματικά μαζί του και τον εμπιστεύεται. Συνήθως ο καλός χαρακτήρας είναι αυτός που γίνεται πιο συμπαθής και στο τέλος νικάει ενάντια στο κακό. Ένα παιδί μπορεί να δομήσει με αυτό τον τρόπο την εμπιστοσύνη του απέναντι στην δικαιοσύνη και τους ανθρώπους. Μια άλλη σημαντική διάσταση της λειτουργίας του παραμυθιού είναι ότι κάθε πράξη έχει τις συνέπειές της. Οι ήρωες χαρακτηρίζονται από τις πράξεις τους, και οι πράξεις τους καθορίζουν την πορεία τους.
Μεγάλη είναι η συνεισφορά των παραμυθιών και στη συναισθηματική αποφόρτιση του παιδιού. Ιδιαίτερα υποστηρικτικά μπορεί να λειτουργήσει σε δύσκολες στιγμές της ζωής του, όταν συμβαίνουν γεγονότα ή καταστάσεις απρόσμενες, όπως η απώλεια της ζωής ή της υγείας των γονιών του, ο χωρισμός τους, η μετανάστευση κλπ.
Διαβάστε Στα Παιδιά Παραμύθια!
Τα παραμύθια φέρνουν φόβους στην επιφάνεια, καθώς το παιδί συμπάσχει, οι οποίοι καταλαγιάζουν όταν ξεπεραστούν οι δυσκολίες του ήρωα. Σε αυτήν την εμπειρία του φόβου το παιδί νιώθει ασφαλές στην αγκαλιά ενός αγαπημένου προσώπου.
Όταν ένας γονιός, ένας συγγενής ή ένας φίλος αφηγείται ένα παραμύθι σε ένα παιδί, η σχέση τους ενισχύεται, καθώς συμμετέχουν μαζί στην ιστορία. Ο αφηγητής οδηγεί το παιδί στον κόσμο των συμβόλων και μπορεί να καταλάβει ευκολότερα τις σκέψεις και τους προβληματισμούς του, μέσα από τις ανησυχίες του για την πλοκή.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Johnson, L. (2014) ''The Positive Impacts of Fairy Tales for Children''
2. Φιλίππου, Δ. και Καραντάνα, Π. (2010) ''Ιστορίες για να ονειρεύεσαι... Παιχνίδια για να μεγαλώνεις...''
Σου άρεσε το άρθρο που διάβασες; Κάνε Like & Share!