Η τέχνη στον δημόσιο χώρο αποτελεί έναν τομέα τόσο δύσκολο στην οριοθέτηση που συχνά καταλήγει να θεωρείται ένα αυτονόητο κομμάτι της αστικής καθημερινότητας περνώντας σχεδόν απαρατήρητη. Στις πόλεις αναρίθμητοι άνθρωποι διαβάζουν βιβλία, ακούν μουσική, τραβούν φωτογραφίες, περπατούν στα πάρκα, πηγαίνουν θέατρο και κινηματογράφο, χωρίς απαραίτητα να θεωρούν τον εαυτό τους ‘’λάτρη της τέχνης’’.
Η τέχνη τείνει να θεωρείται ένα είδος χόμπυ μιας εκλεπτυσμένης ελίτ, ενώ παράλληλα ''όχι τόσο σημαντική'' για να τραβήξει την προσοχή ανθρώπων που εστιάζουν σε τομείς όπως οικονομία και πολιτική, οι οποίοι εύλογα αναρωτιούνται πως μπορεί να αφορά η τέχνη μια κοινωνία της οποίας το βιοτικό επίπεδο συνεχώς υποβαθμίζεται.
Δεδομένων αυτών των αποκλίσεων, ερχόμαστε αντιμέτωποι με το ερώτημα ποια είναι η σχέση της τέχνης με την εκάστοτε κοινωνία αλλά και ο ρόλος της στις πόλεις;
Η προσπάθεια προσδιορισμού του όρου γεννά κάποιον προβληματισμό, καθώς εγείρονται ζητήματα σχετικά με τα όρια της. Παρόλα αυτά η τέχνη υπάρχει για να εξυπηρετεί την ανθρώπινη ανάγκη για ομορφιά, και τα δημιουργήματά της έχουν στόχο να προκαλέσουν στον θεατή μια σκέψη ή ένα συναίσθημα. Αν αναλογιστούμε τις προϊστορικές τοιχογραφίες βλέπουμε πως η τέχνη είναι και ο τρόπος που ο άνθρωπος άφησε σημάδια της ιστορίας του στους επόμενους αιώνες. Και αν συμπεριλάβουμε την κατασκευή σπιτιών ή τον ρουχισμό κάθε εποχής στα πλαίσια της καλλιτεχνικής δημιουργίας καταλήγουμε πως πάντα έπαιζε κεντρικό ρόλο και στην αστική ζωή.
Στις σημερινές πόλεις, με τα έργα που τοποθετούνται στο δημόσιο χώρο για να εξασφαλιστεί η άνευ όρων ελεύθερη πρόσβαση του κοινού σε αυτά, η τέχνη προσφέρεται σε όλους με στόχο την διάδραση θεατή- έργου στο αστικό περιβάλλον.
Η κλίμακα ενός δημόσιου έργου τέχνης ποικίλει από ένα μεγάλων διαστάσεων κτήριο μέχρι τα λουλούδια που θα επιλεγούν για να κοσμήσουν ένα πάρκο. Ακόμα ευρύτερο φάσμα προκύπτει σχετικά με την μορφή και την λειτουργία των έργων. Ιστορικά μνημεία, τιμητικοί αδριάντες, λειτουργικές γέφυρες, περιστασιακοί μουσικοί του δρόμου, διακοσμητικά γλυπτά, εφήμερες καλλιτεχνικές δράσεις και αγανακτισμένα συνθήματα σε τοίχους επανα- νοηματοδοτούν συνεχώς τον δημόσιο χώρο. Και τελικά η ίδια η πόλη συντίθεται ως το μεγαλύτερο έργο δημόσιας τέχνης!
Marc Chagall, Over the city
Αν μάλιστα την παραλληλίζαμε με μια μουσική σύνθεση, θα βλέπαμε πως κάθε κτήριο είναι μια νότα και κάθε κενός χώρος μια παύση. Έτσι νιώθουμε μεγαλύτερη αρμονία περπατώντας σε μια πόλη με εντυπωσιακά κτήρια και γλυπτά τοποθετημένα ανάμεσα σε πάρκα και ανοιχτές πλατείες!
Η αρχιτεκτονική αδιαμφισβήτητα έχει την πιο στενή σχέση με την δομή και την εικόνα της πόλης. Καθώς ζούμε σε περιβάλλοντα διαμορφωμένα από τον άνθρωπο, η ''τέχνη όλων των κτιστών υποδομών'' γίνεται αναπόφευκτη και αποκτά με την πόλη μια σχέση αντίστοιχη με αυτήν της κότας και του αυγού. Πέρα όμως από την απαραίτητη συνεισφορά της, η αρχιτεκτονική (ως τέχνη!) αναζητά τρόπους να προκαλέσει το ενδιαφέρον του ετερόκλητου κοινού και να διαμορφώνει ένα λειτουργικό και παράλληλα πνευματικό και καλαίσθητο περιβάλλον. Αρχιτεκτονικά οικοδομήματα κοσμούν την επιδερμίδα της πόλης και διαμορφώνουν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της. Αποτελώντας σύμβολα μετουσιώνουν πολλές φορές ολόκληρη την πόλη σε ένα κτίσμα, έλκοντας πλήθος ντόπιων κατοίκων αλλά και επισκεπτών.
Την ίδια δυναμική έχει και η δημόσια γλυπτική, η οποία μάλιστα είναι ικανή να συνδυάζει τα καλλιτεχνικά χαρακτηριστικά με έντονα κοινωνικά στοιχεία. Τα δημόσια γλυπτά τοποθετούνται σε περίοπτες θέσεις είτε σε ένδειξη μνήμης και τιμής σε ανθρώπους που προσέφεραν στην εκάστοτε περιοχή, είτε εκφράζοντας την πίστη ή τα ιδανικά των κατοίκων της. Καθώς, κατά κανόνα, η δημόσια γλυπτική ακολουθεί της επιταγές της τοπικής κοινής γνώμης με στόχο να γίνεται αντιληπτή από όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος του κοινού, αποτελεί και έναν εξαιρετικό τρόπο να αφουγκραστεί κανείς την ιδιαίτερη κουλτούρα μιας κοινωνίας.
Warsaw Uprising Monument
Τα γλυπτά που κοσμούν τις πόλεις μας είναι ένας δημόσιος τρόπος να εκφραστεί η ιστορία και η παράδοση χάρη στην μονιμότητα και την ευρεία θέαση τους. Τα αγάλματα προτρέπουν τον εκάστοτε λαό να θυμάται και τον όποιο ταξιδιώτη να ψάξει να μάθει.
East Side Gallery, Berlin
Φυσικά στην σύγχρονη εποχή, μια συζήτηση για την τέχνη στον δημόσιο χώρο δεν θα μπορούσε να παραλείψει τα graffiti. Από τα αριστουργήματα που καλύπτουν τις παλαιότερα ''γκρίζες'' πλευρές των πόλεων μέχρι τα συνθήματα που μπορεί να έχει γράψει ο καθένας σε κάποιον τοίχο, τα graffiti είναι ο καλύτερος τρόπος να νιώσει κανείς τον ρυθμό και τους προβληματισμούς της πόλης κάθε στιγμή.
Με μια μακρά ιστορία παρανομίας, οι καλλιτεχνικές συνθέσεις που προέρχονται συνήθως από ερασιτέχνες, χρησιμοποιούνται ως μέσο διαμαρτυρίας κατά της κοινωνικής ανισότητας ή της αστικής βίας. Στην περίπτωση αυτή η πόλη αποτελεί τον καμβά και ο κάθε κάτοικος τον καλλιτέχνη.
Αφού λοιπόν η κοινωνία είναι ένα σύνολο, η δημόσια τέχνη είναι ο τρόπος το όλον να εκφράσει τα συναισθήματά του για το παρελθόν, το παρόν ή και το μέλλον. Και αυτό δεν είναι ο μόνος λόγος που χρειαζόμαστε την τέχνη στις πόλεις. Πέρα από τον χαρακτήρα, την ιστορία και τους προβληματισμούς του λαού, όλοι μας, όσο και αν δεν το καταλαβαίνουμε ή το ξεχνάμε, εκτός από το να ζούμε οργανωμένα και πλούσια έχουμε ανάγκη να ζούμε και όμορφα!
Σου άρεσε το άρθρο που διάβασες; Κάνε Like & Share!