Τι μαρτυρούν τα καπέλα για τις κοινωνικές τάξεις;

Τα καπέλα αποτελούν σήμερα ένα αξεσουάρ μόδας, ή έναν τρόπο προστασίας από τον δυνατό ήλιο. Σε παλαιότερες εποχές, ωστόσο, είχαν πολλά περισσότερα να πουν για το πρόσωπο που τα φορούσε. Στην πραγματικότητα ζούμε σε μια εποχή που, μετά από αιώνες, σταμάτησε να δίνει σημασία στο τι καπέλο φορά ο κάθε άντρας. 

Τα αντρικά καπέλα έχουν χρησιμοποιηθεί διαχρονικά ως ένδειξη
κοινωνικής κατάστασης, καθώς συγκεκριμένοι τύποι καπέλων ταυτίστηκαν με συγκεκριμένα κοινωνικά στρώματα. Τα γυναικεία καπέλα, τα οποία φυσικά ήταν εξίσου διαδεδομένα, είχαν μεγαλύτερη ποικιλία σε χρώματα, υφάσματα και διακοσμητικά στοιχεία, έτσι ήταν πιο εξατομικευμένα από τα αντρικά. Παρέπεμπαν περισσότερο στην καταναλωτική δυνατότητα αντί να μεταφέρουν κωδικοποιημένα σήματα σχετικά με την κοινωνική τάξη. 

Κύρια αιτία για να αποκτήσει κοινωνικό συμβολισμό το καπέλο αποτελεί το χαμηλότερο κόστος του συγκριτικά με άλλα είδη ρουχισμού όπως παλτό ή σακάκια, που επέτρεπε σε όλους να προμηθευτούν κάποιο κομμάτι, ανεξαρτήτως οικονομικής κατάστασης. Επιπλέον, το καπέλο γίνεται πολύ εύκολα εμφανές, καθώς κοσμεί το κεφάλι και μπορεί να φορεθεί ανεξαρτήτως εποχής. Οι λόγοι αυτοί οδήγησαν στο να αποτελέσει αναπόσπαστο, και σε ορισμένες περιπτώσεις, υποχρεωτικό μέρος της εμφάνισης ενός άντρα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Αγγλία του 16ου αιώνα, όπου ήταν υποχρεωτικό από το νόμο κάθε άντρας πάνω από 6 ετών να κυκλοφορεί με καπέλο. Παράλληλα, το καθιερωμένο έθιμο όπου ένας κύριος αφαιρεί το καπέλο του για να συστηθεί ή να χαιρετήσει εκφράζοντας την εκτίμησή του αντανακλούσαν τη σημασία του για τη επίδειξη καλής συμπεριφοράς. 

Τα πρώτα καλύμματα για το κεφάλι ήταν οι περικεφαλαίες της αρχαιότητας οι οποίες είχαν καθαρά πολεμική χρησιμότητα, ωστόσο η κατασκευή τους απαιτούσε ιδιαίτερη δεξιοτεχνία, έτσι τα μεγαλόπρεπα λοφία ήταν γνώρισμα των υψηλόβαθμων οπλιτών. Η πολεμική χρήση συνεχίστηκε για πολλούς αιώνες, αλλάζοντας μόνο τα μορφικά χαρακτηριστικά. 

Τα καπέλα συνδέθηκαν στενά με την υψηλή κοινωνία, αρχικά, από την αγγλική ελίτ και τους βασιλικούς οίκους. Η παράδοση αυτή τροποποιήθηκε κατά τον 18ο αιώνα, όπου επικράτησαν οι περούκες ως σύμβολο των βασιλέων και της αυλής τους. Οι περούκες με τα περίτεχνα χτενίσματα και τα λευκά μακριά μακριά συνδέθηκαν άρρηκτα με την χλιδή, την αριστοκρατία, αλλά και με τη μοναρχία, κυρίως στην Γαλλία.

Ο 19ος αιώνα εισήγαγε μια νέα εποχή για τα καπέλα των ανδρών στον δυτικό κόσμο. Μέχρι το τέλος αυτού του αιώνα κανένας κύριος δεν θα έβγαινε από το σπίτι του χωρίς να φοράει καπέλο, καθώς αυτά ξεκίνησαν να επισημαίνουν τις προσωπικές και επαγγελματικές διαφορές, καθώς και τις κοινωνικές διακρίσεις. Φοριούνταν σε καταστάσεις που σήμερα θεωρούνται ακατάλληλα, καθώς και σε εσωτερικούς χώρους. Όταν δημιουργούταν για πρώτη φορά ένας νέος τύπος καπέλου, περνούσε μια περίοδος που το φορούσαν μέλη διαφορετικών κοινωνικών τάξεων, αλλά, τελικά, έβρισκε την «θέση» του και γινόταν προνόμιο μιας συγκεκριμένης.

Το ψηλό καπέλο, που εμφανίστηκε στην Αγγλία στις αρχές του 19ου αιώνα, φορέθηκε πρώτα από τις μεσαίες και ανώτερες τάξεις. Στις αρχές της δεκαετίας του 1900, τα μεταξωτά ψηλά καπέλα φοριούνταν στις πόλεις κυρίως για επίσημες εκδηλώσεις, όπως γάμους και εκκλησιαστικές γιορτές. Όσο πιο ψηλό ήταν ένα καπέλο τόσο πιο αριστοκρατικό φαινόταν, καθώς η δυσκολία της κατασκευής του υπονοούσε και το υψηλότερο κόστος του. Κατά τη διάρκεια του αιώνα, η χρήση του εξαπλώθηκε προς τα χαμηλότερα στρώματα, πιθανότατα επειδή υιοθετήθηκε από αμαξάδες, και εργαζόμενους που το φορούσαν με τα επίσημα ρούχα τους εκφράζοντας τις προσδοκίες για κοινωνική ανέλιξη. Μέχρι το τέλος του αιώνα, η χρήση του ψηλού καπέλου είχε επανέλθει στη μεσαία και ανώτερη τάξη. Λόγω της σύνδεσής του με την αριστοκρατία αποτέλεσε ένα έμβλημα του καπιταλισμού και του κόσμου των επιχειρήσεων. Χαρακτηριστικές εικόνες είναι το πρόσωπο/ μασκότ της Μονόπολης, που αποδίδεται με ψηλό καπέλο, αλλά και ο θείος Σαμ (το σύμβολο των Ηνωμένων Πολιτειών) που στην παραδοσιακή του φορεσιά υπάρχει ένα ψηλό καπέλο με τα χρώματα της αμερικανικής σημαίας. 

                                    

Ιδιαιτέρως δημοφιλές ήταν και το καπέλο bowler, το οποίο δημιουργήθηκε στην Αγγλία το 1850. Αρχικά φορέθηκε ως επαγγελματικό καπέλο για τους κυνηγούς αλλά υιοθετήθηκε γρήγορα από την ανώτερη τάξη για αθλητικές εμφανίσεις, όπως την ιππασία. Μέσα σε μια δεκαετία είχε εξαπλωθεί στις πόλεις, όπου χρησιμοποιήθηκε ευρέως από την μεσαία εργατική τάξη. 

Ο Τσάρλι Τσάπλιν έκανε το καπέλο αυτό διάσημο στις βουβές ταινίες του στις αρχές του 1920, σατιρίζοντας την μεγαλοαστική τάξη και την προσπάθεια των αντρών της να εξαλείψουν τα όρια των κοινωνικών στρωμάτων, καθώς παρέπεμπε αρκετά στο αριστοκρατικό ψηλό καπέλο. Τελικά, το bowler έγινε μια χαρακτηριστική εικόνα της μεσαίας τάξεις επιχειρηματιών στις πόλεις μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, και αποδόθηκε συχνά από τον διάσημο σουρεαλιστή ζωγράφο Rene Magritte. 

        

Το καπέλο με γείσο, το οποίο επίσης, εμφανίστηκε στις αρχές του 19ου αιώνα, φορέθηκε για πρώτη φορά από στρατιωτικούς αξιωματικούς. Μέχρι τα μέσα του αιώνα, η χρήση πέρασε στην εργατική τάξη και αποτέλεσε το πιο συνηθισμένο καπέλο για τον εργαζόμενο, κυρίως τον μικρότερο σε ηλικία. Η ελαφρώς τροποποιημένη εκδοχή του, η τραγιάσκα, λόγω της κατασκευής της από μαλλί, ενός εξαιρετικά φθηνού υλικού, αποτέλεσε το σήμα κατατεθέν των χαμηλών κοινωνικών στρωμάτων. Σε κάθε δρόμο, σε κάθε κτήριο, δούλευαν εργάτες με τραγιάσκες. Τα καπέλα αυτά έχουν συνδεθεί τόσο με τους φτωχούς εργαζόμενους που τα βλέπουμε στο κουστούμι κάθε ταινίας εποχής με αντίστοιχους χαρακτήρες. Όσες φορές έχουν φορεθεί από πολιτικούς, τα καπέλα με γείσο θεωρούνται ότι δείχνουν εκλαΐκευση. 

Φυσικά είναι πολλά ακόμα τα είδη καπέλων που έχουν χαρακτηρίσει τόπους, όπως το μεξικάνικο σομπρέρο, το ανατολίτικο τουρμπάνι και το κωνικό κινέζικο καπέλο, αλλά και ασχολίες όπως το στρατιωτικό πηλίκιο, το χαρακτηριστικό καουμπόικο καπέλο και ο μπερές των ζωγράφων. 

Στην δική μας εποχή δεν υπάρχει καμία σύνδεση των καπέλων με τις κοινωνικές τάξεις, ωστόσο σίγουρα η εμφάνιση και η ένδυση τόσο των αντρών όσο και το γυναικών οδηγούν σε συμπεράσματα για την κατάστασή τους. Τι είναι άραγε αυτό που σήμερα μας διαχωρίζει;

Σου άρεσε το άρθρο που διάβασες; Κάνε Like & Share!