Το έργο ''Πρόγευμα στην χλόη'' δημιουργήθηκε το 1863 από τον Edouard Manet, είναι πίνακας μεγάλων διαστάσεων (περίπου 2 μέτρα επί 2,5 μέτρα) και σήμερα φιλοξενείται στο Musée d'Orsay στο Παρίσι. Απεικονίζει μια γυμνή γυναίκα και δύο ντυμένους άντρες σε εξωτερικό χώρο να γευματίζουν, ενώ πίσω τους μια δεύτερη γυναίκα λούζεται στο ποτάμι.
Ο Manet θεωρείται πρωτοπόρος καλλιτέχνης στον Ιμπρεσιονισμό, με εκθέσεις που έθεσαν τα θεμέλια ολόκληρου
του Μοντερνισμού. Μέσα από την ‘υποκειμενική πραγματικότητα’ που επιχειρούν να αποδώσουν οι ιμπρεσιονιστές, αλλά και από την αμφισβήτηση στις εγκαθιδρυμένες αρχές της τέχνης, οι στόχοι της ζωγραφικής επαναπροσδιορίζονται. Πρώτος βασικός σταθμός, και σκάνδαλο για την εποχή του, είναι το εμβληματικό σήμερα ''Πρόγευμα στην χλόη''.
του Μοντερνισμού. Μέσα από την ‘υποκειμενική πραγματικότητα’ που επιχειρούν να αποδώσουν οι ιμπρεσιονιστές, αλλά και από την αμφισβήτηση στις εγκαθιδρυμένες αρχές της τέχνης, οι στόχοι της ζωγραφικής επαναπροσδιορίζονται. Πρώτος βασικός σταθμός, και σκάνδαλο για την εποχή του, είναι το εμβληματικό σήμερα ''Πρόγευμα στην χλόη''.
Το έργο απεικονίζει τέσσερις μορφές. Μια καθισμένη γυμνή γυναίκα, με έντονα φωτισμένο σώμα που ξεχωρίζει χρωματικά από το περιβάλλον και κοιτά άμεσα τον θεατή. Τα ρούχα της είναι ανεπιτήδευτα ριγμένα στο γρασίδι δίπλα της. Έπειτα δύο άνδρες, καθισμένοι κοντά της, με αστική εμφάνιση και ντύσιμο που δηλώνει την υψηλή κοινωνική τους θέση, οι οποίοι συνομιλούν. Ο ένας αποδίδεται με έκφραση συλλογισμού και ο άλλος να μιλά έντονα, όπως φαίνεται από την κίνηση του χεριού του. Στο πίσω μέρος της σκηνής, μια γυναίκα ελαφρά ντυμένη λούζεται σε ένα ποτάμι. Στο μπροστινό μέρος της εικόνας αποτυπώνεται ένα καλάθι, από το οποίο έχουν πέσει ένα ψωμί και κάποια φρούτα. Όλη η σκηνή εντάσσεται σε ένα τοπίο με πλούσια δέντρα.
Το έργο αρχικά απορρίφθηκε από το επίσημο Salon του Παρισιού το 1863, το οποίο παρουσίαζε έργα που είχαν την έγκρισή της γαλλικής Ακαδημίας των Τεχνών. Ο Manet παρουσίασε αυτόν τον πίνακα, και ακόμη δύο, στο Salon des Refuses την ίδια χρονιά, ένα εναλλακτικό Salon που δημιουργήθηκε από εκείνους στους οποίους είχε αρνηθεί η είσοδος στο επίσημο.
Η απόρριψη για το ''Πρόγευμα στην χλόη'' δεν προκλήθηκε τόσο από το γυναικείο γυμνό, που άλλωστε έχει παρουσιαστεί επανειλημμένα στην ιστορία της τέχνης, αλλά για την τοποθέτηση μιας τέτοιας μορφής σε ένα σύγχρονο περιβάλλον, συνοδευόμενη από άνδρες ντυμένους με ρούχα που αποδεικνύουν πως πρόκειται για ανθρώπους της εποχής (μέσα 19ου αιώνα).
Μια συντηρητική ερμηνεία του έργου είναι ότι απεικονίζει την αχαλίνωτη πορνεία που υπήρχε εκείνη την εποχή στο Bois de Boulogne, ένα μεγάλο πάρκο στα δυτικά προάστια του Παρισιού, που εξακολουθεί και σήμερα να έχει τον ίδιο χαρακτήρα. Εκφράστηκαν, όμως, πολλές ερμηνείες ακόμη, που εστίασαν στα πρωτοπόρα στοιχεία του έργου, αντιμετωπίζοντας το τόσο θετικά όσο και αρνητικά.
Το γυναικείο γυμνό ήταν μια συνήθης απεικόνιση, αλλά συμβόλιζε πάντοτε το θεϊκό. Η γυμνή μορφή του Manet σόκαρε καθώς δείχνει να γευματίζει με χαλαρότητα, σαν κομμάτι μιας καθημερινής σκηνής και οι άντρες δίπλα της να συνομιλούν, αντιμετωπίζοντας την γύμνια της ως κάτι αναμενόμενο. Στοιχείο που θεωρήθηκε επίσης σκανδαλιστικό για αυτό το έργο είναι η αλληλεπίδραση, ή ορθότερα η έλλειψη αυτής, μεταξύ των τριών κύριων μορφών που βρίσκονται στο προσκήνιο αλλά και της λουόμενης στο παρασκήνιο. Οι δύο άντρες φαίνονται να αγνοούν πλήρως και τις δύο γυναίκες που εμφανίζονται στην σύνθεση.
Οι αντιπαραθέσεις που δημιουργούνται από αυτήν την μη αλληλεπίδραση είναι πολυδιάστατες. Η θηλυκή όψη έναντι της αρσενικής, η γυμνή έναντι της ντυμένης και η λευκή χρωματική παλέτα έναντι της σκούρας.
Η καλλιτεχνική πρωτοπορία του Manet δεν αφορά, ωστόσο, μόνο την θεματολογία, καθώς εντοπίζονται και σημαντικές καινοτομίες στην τεχνική. Η αποτύπωση σκηνών σε εξωτερικούς χώρους, και δη σε δάση, είναι συνηθισμένη για τον Ιμπρεσιονισμό, ωστόσο ο Manet φαίνεται να επαναπροσδιορίζει ολόκληρη την δομή της ζωγραφικής επιφάνειας. Στο ''Πρόγευμα στην χλόη'' είναι εμφανής η παραβίαση της προοπτικής. Η βασική αυτή τεχνική, που έχει τις ρίζες της στην Αναγέννηση, ευθύνεται για την ψευδαίσθηση του βάθους στα ζωγραφικά έργα. Οι μορφές στο εν λόγω έργο είναι επίπεδες, μοιάζουν αφύσικες σαν πρόσωπα σε κάρτες της τράπουλας. Η επιπεδότητα αυτή είναι μια πρώτη αναφορά στην μη ρεαλιστική απόδοση που θα αποτελέσει πρωταρχικό στόχο για τους μοντερνιστές.
Επιπλέον, η γυναικεία μορφή που λούζεται αποδίδεται σε ένα μέγεθος που είναι δύσκολο να ορίσει κανείς σε ποιο σημείο βρίσκεται. Είναι μεγάλη σε σύγκριση με την βάρκα που βρίσκεται στα δεξιά της και μέσα στο ποτάμι. Παράλληλα το μέγεθος της είναι δυσανάλογο με τις κεντρικές μορφές για να βρίσκεται αρκετά μακριά τους, δίνοντας την εντύπωση ότι επιπλέει πάνω τους. Αυτή η χωρική αποδιοργάνωση, επίσης, συγκαταλέγεται στους στόχους του μοντερνισμού.
Αξίζει να δώσουμε προσοχή και στο καλάθι με τα τρόφιμα που είναι ριγμένο στο μπροστινό μέρος της σύνθεσης. Φυσικά, σε μια πρώτη ανάγνωση, συνδέεται με το πρόγευμα, ωστόσο η απόδοσή του παραπέμπει σίγουρα και σε νεκρή φύση. Η απόδοση άψυχων αντικειμένων χωρίς συγκεκριμένη λειτουργία, που χαρακτηρίζει τις νεκρές φύσεις, είναι ένας τρόπος για τους ζωγράφους να επιδείξουν την δεξιοτεχνία τους. Στο έργο αυτό μπορεί να εκφράζει την πρόθεση του Manet να αποδείξει πως ότι αποτυπώνεται στην υπόλοιπη σύνθεση δεν έχει γίνει κατά λάθος. Επιπροσθέτως, στο ''Πρόγευμα στην χλόη'' μπορεί να λειτουργήσει και σαν μια αναφορά στην παραδοσιακή τέχνη που σε αυτό το έργο παραμερίζεται, όπως και η σύνθεση με το καλάθι, το ψωμί και τα φρούτα που τοποθετείται στο περιθώριο.
Τέλος, το μέγεθος του έργου προκαλεί εντύπωση. Οι μεγάλων διαστάσεων καμβάδες κατά κανόνα χρησιμοποιούνται για θρησκευτικά και μυθολογικά θέματα, προσθέτοντας αίγλη και μεγαλοπρέπεια στην σύνθεση, καθώς όλες οι μορφές αποτυπώνονται σε υπεράνθρωπα μεγέθη. Μια σκηνή καθημερινότητας, πόσο μάλλον με τόσα αντισυμβατικά στοιχεία, προκαλεί μια αμήχανη επιβλητικότητα στον θεατή.
Το ''Πρόγευμα στην Χλόη'' μαρτυρά την άρνηση του Manet να συμμορφωθεί με τις συμβάσεις εγκαινιάζοντας μια νέα περίοδο καλλιτεχνικής απελευθέρωσης από τα παραδοσιακά θέματα και τους ρεαλιστικούς τρόπους απεικόνισης. Η γυμνή κοπέλα, που σε κοιτάει να την κοιτάς, αποτελεί ''σημείο εκκίνησης'' της μοντέρνας τέχνης. Η ζωγραφική έκφραση έχει πια αλλάξει δρόμο για πάντα.
Το ''Πρόγευμα στην Χλόη'' έχει αναπαραχθεί από πολλούς καλλιτέχνες στην συνέχεια, αποτελώντας σήμερα μια κλασσική και αναγνωρίσιμη σύνθεση μορφών.
Pablo Picasso
Alain Jacquet
Οίκος Christian Dior
Σου άρεσε το άρθρο που διάβασες; Κάνε Share και Like!