Ο ύπνος λειτουργεί για τον οργανισμό μας ως μια παύση για ανάκτηση δυνάμεων. Πρόκειται για μια κατάσταση χαλάρωσης των μυών και μειωμένης αντίληψης των περιβαλλοντικών ερεθισμάτων, λόγω της αλλοιωμένης συνείδησης και λειτουργίας των αισθήσεων. Δεν θα πρέπει να τον αντιλαμβανόμαστε ως παθητική κατάσταση ή απουσία εγρήγορσης, καθώς είναι μια ενεργή χρονική περίοδος για τον οργανισμό μας, στην οποία εμφανίζονται αλλαγές στις σωματικές μας λειτουργίες και τις νοητικές δραστηριότητες. Το 1/3 της ζωής μας το περνάμε με τα βλέφαρα κλειστά, ενισχύοντας όμως την ψυχική και φυσική μας ισορροπία.
Η επιστήμη και η εμπειρία έχουν αποδείξει ότι ο ύπνος είναι μια δραστηριότητα απόλυτα απαραίτητη για την επιβίωση σε όλα τα μέλη του ζωικού βασιλείου, με ορισμένες διαφοροποιήσεις στο κάθε είδος γενικά, και στον κάθε οργανισμό ειδικότερα. Παρά τις σημαντικές έρευνες που πραγματοποιήθηκαν για τον ύπνο και τις λειτουργίες του, μένουν ακόμη πολλοί άγνωστοι παράγοντες για αποκρυπτογράφηση. Γνωρίζουμε σίγουρα ότι οι νευρολογικές και βιολογικές λειτουργίες συνεχίζονται κανονικά κατά την διάρκεια του, ωστόσο δεν είναι απόλυτα σαφές ακόμη το τί συμβαίνει στον εγκέφαλο ενός ατόμου όταν κοιμάται. Το μόνο σίγουρο είναι ότι αν παραμείνουμε ξύπνιοι για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα παρουσιάζονται σοβαρές μεταβολές και βλάβες στην λειτουργία του οργανισμού μας.
Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ
Ο ύπνος μας χωρίζεται σε φάσεις, οι οποίες επαναλαμβάνονται, δημιουργώντας γραμμικά μια μορφή κύματος ανάμεσα σε βαθιά και ελαφριά στρώματα. Στα πρώτα λεπτά βρισκόμαστε στην φάση 1 του ύπνου, γνωστή και ως λήθαργο. Το σώμα μας ξεκινά την μυϊκή χαλάρωση, η αναπνοή ηρεμεί, και συχνά δημιουργούνται μικρά τινάγματα στα πόδια ή τα χέρια, συνδυασμένα με μια αίσθηση ότι πέφτουμε. Η φάση αυτή αποτελεί πάντοτε την έναρξη του ύπνου, καθώς δεν μπορούμε να μπούμε απευθείας σε κάποια άλλη.
Το επόμενο στάδιο είναι πιο βαθύ. Στην φάση 2 του ύπνου η χαλάρωση είναι πιο έντονη, το σώμα μας στο μεγαλύτερο κομμάτι μένει ακίνητο εκτός από τις περιπτώσεις που αλλάζουμε στάση, με στόχο να προετοιμάσουμε το σώμα μας να οδηγηθεί στην ανάπαυση.
Στην συνέχεια ο ύπνος βαθαίνει ακόμα περισσότερο. Ο ‘αργός ύπνος’ αποτελείται από τις φάσεις 3 και 4, και είναι αυτός που προκαλεί την φυσική και ψυχική ξεκούραση, βοηθώντας το σώμα να απελευθερώσει την κούραση και την ένταση που βίωσε κατά την διάρκεια της ημέρας. Στην φάση αυτήν χρειάζονται δυνατά ακουστικά ή απτικά κίνητρα για να μας διακόψουν τον ύπνο και συνήθως διαρκεί 60-70 λεπτά.
Έπειτα ξεκινάμε την ανάβαση σε πιο ελαφριά επίπεδα ύπνου. Η νέα κατάσταση που εισερχόμαστε ονομάζεται REM (Rapid Eye Movement ή στα ελληνικά Γρήγορη Κίνηση του ματιού). Αν παρατηρήσουμε ένα άτομο που κοιμάται σε φάση REM μπορούμε να δούμε κάτω από τα κλειστά του βλέφαρα τα μάτια να κινούνται με ταχύτητα. Ακόμη πιο έντονο γίνεται στα νεογέννητα μωρά. Αν ξυπνήσουμε κατά την διάρκεια αυτής της φάσης είναι πιο πιθανό να θυμόμαστε τα όνειρα που είδαμε, καθώς είναι η φάση στην οποία συνήθως ονειρευόμαστε.
Το σύνολο αυτών των φάσεων έχει συνολική διάρκεια 90-100 λεπτά και επαναλαμβάνεται 4-5 φορές κατά την διάρκεια ενός φυσιολογικού ύπνου. Κατά το πρώτο μισό της νύχτας περνάμε περισσότερο χρόνο σε βαθύ ύπνο, ενώ στο δεύτερο μισό κυριαρχούν περισσότερο η φάση 2 και REM.
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι κατά την διάρκεια της νύχτας προκαλούνται έξι με οκτώ μικρά ξυπνήματα, τα οποία προκύπτουν από τις εναλλαγές των διαφόρων φάσεων του ύπνου. Αυτά τα ξυπνήματα είναι πολύ σύντομα σε διάρκεια στα παιδιά και στους ενήλικες, χωρίς να ξεπερνούν τα 30 δευτερόλεπτα. Στους ηλικιωμένους συχνά είναι μεγαλύτερης διάρκειας φτάνοντας έως και τα 2 λεπτά. Όταν τα ξυπνήματα είναι σύντομα είναι φυσιολογικό να μην αφήνουν ανάμνηση στο άτομο.
Σχετικά με την ξεκούραση μας, έχει μεγαλύτερη σημασία η ποιότητα του ύπνου από την ποσότητα του. Είναι πιο ωφέλιμο να έχουμε βαθύ ύπνο και χωρίς διακοπές έστω και μικρότερο σε διάρκεια, παρά να περνάμε πολλές ώρες με επιφανειακό και διακοπτόμενο ύπνο. Η έλλειψη ύπνου προκαλεί αύξηση της ανησυχίας και της ερεθιστικότητας, μείωση της διανοητικής ικανότητας, ενώ προκαλεί απώλεια μνήμης και αντανακλαστικών. Στην σύγχρονη ψυχιατρική η ανικανότητα του ατόμου να κοιμηθεί αποτελεί συχνά διαγνωστικό κριτήριο για αρκετές νόσους, όπως η κατάθλιψη.
Το φαινόμενο του ύπνου, λόγω της καθολικότητας και του μυστηρίου που το διακατέχουν, αλλά και της στενής σύνδεσής του με το όνειρο, έχει τραβήξει την προσοχή φιλοσόφων και καλλιτεχνών.
Στην αρχαία ελληνική μυθολογία ο Ύπνος είχε δύο μορφές, αφ’ ενός ήταν ήσυχος και πράος θεός και αφ’ ετέρου τρομακτικός δαίμονας με φτερά. Ήταν παιδί της Νύχτας και του Ερέβους, δίδυμος αδερφός του Θανάτου και ένας από τους χίλιους γιους του ήταν ο Μορφέας.
John William Waterhouse (1874) Ο Ύπνος και ο αδερφός του ο Θάνατος
Στις εικαστικές τέχνες, επηρέασε έντονα την θεματολογία κυρίως του σουρεαλιστικού κινήματος, καθώς ως λάτρεις του υποσυνειδήτου και του ονείρου οι καλλιτέχνες του θεωρούσαν τον ύπνο αγνή πηγή έμπνευσης.
Salvador Dali (1937) Ύπνος
Σου άρεσε το άρθρο που διάβασες; Κάνε Like και Share!