Τι είναι αυτό που ωθεί έναν άνθρωπο στο έγκλημα; Είναι οι δολοφόνοι ξεχωριστά, ιδιόμορφα όντα ή υπάρχει μέσα σε όλους μας ένας εν δυνάμει δολοφόνος που περιμένει τις κατάλληλες συνθήκες για να αποκαλυφθεί; Στην ιστορία της εγκληματολογίας έχουν υποστηριχθεί και οι δύο απόψεις.
Άδικα έχουμε συνδέσει την επιστήμη αυτή με την εξιχνίαση απαιτητικών και πολυσύνθετων εγκλημάτων, κυρίως λόγω διάσημων σειρών και ταινιών. Στην πραγματικότητα, η εγκληματολογία προσπαθεί να ερμηνεύσει τις αιτίες που οι άνθρωποι στρέφονται στο έγκλημα, αντιμετωπίζοντας την παράβαση ως κοινωνικό φαινόμενο.
Ξεκινώντας από την Ευρώπη του 18ου αιώνα, όπου ο νόμος ήταν πανίσχυρος και οι ποινές απάνθρωπες, ο Cesare Beccaria έθεσε τα θεμέλια της Κλασικής Σχολής της εγκληματολογίας και του σύγχρονου Ποινικού Δικαίου εν γένει. Βασικός άξονας των αρχών αυτών είναι η ύπαρξη ενός κοινωνικού συμβολαίου, δηλαδή η παραδοχή ότι αυτό που συνέχει την κοινωνία είναι μία κοινή αντίληψη και συναίνεση για ορισμένες αρχές και αξίες που υποδεικνύουν τι είναι καλό και τι κακό. Αυτή η κοινή συμφωνία οδηγεί σε κοινωνική ευρυθμία και τάξη και προβλέπει τις μη αποδεκτές συμπεριφορές.
Με την σειρά του ο κάθε πολίτης επιζητά την προσωπική του ευχαρίστηση και αποφεύγει την δυσαρέσκεια. Ως αποτέλεσμα, κάθε εγκληματική πράξη τελείται όταν η ευχαρίστηση που προσφέρει είναι μεγαλύτερη από την δυσαρέσκεια της ποινής. Με άλλα λόγια, ο εγκληματίας γνωρίζοντας τι είναι καλό και τι κακό επιλέγει να εγκληματήσει για οτιδήποτε θεωρεί πιο σημαντικό από την ποινή που μπορεί να του επιβληθεί. Σε συνέχεια αυτού η αντιμετώπιση της εγκληματικότητας επέρχεται μέσω αυστηρών ποινών.
Η πεποίθηση αυτή επικρίθηκε λόγω του ορθολογισμού που την διακρίνει, καθώς δεν αναγνωρίζει κοινωνικούς ή ψυχολογικούς παράγοντες που συνηγορούν στην τέλεση ενός εγκλήματος.
Έναν αιώνα αργότερα έκανε την εμφάνισή της η Θετική Σχολή, ως αντιθετικός πόλος στην Κλασική. Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος βρέθηκε ο εγκληματίας αντί για το έγκλημα. Με κύριο εκπρόσωπο τον Cesare Lombroso, υποστηρίχθηκε το πρότυπο του γεννημένου εγκληματία. Σε αυτόν τον ξεχωριστό ανθρωπολογικό τύπο εκτός από την προδιάθεση στο έγκλημα εντόπισαν και κάποια χαρακτηριστικά ή στίγματα, όπως η ασυμμετρία του προσώπου, η προεξέχουσα γνάθος ή οι υπερβολικές ρυτίδες. Ο Lombroso αναγνώρισε την σημασία των ψυχολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων, έτσι διέκρινε επιπροσθέτως και άλλους τύπους εγκληματιών, όπως οι ψυχοπαθείς ή οι περιστασιακοί.
Πέρα από τις προφανείς αντιρρήσεις για το έργο της Θετικής Σχολής, οι πρακτικές της έχουν χαρακτηριστεί ηθικά απαράδεκτες και επικίνδυνες για συστηματικές εξοντώσεις, καθώς βασίζονται πλήρως σε γενετικούς παράγοντες.
Στα τέλη του 20ου αι., η προσπάθεια ερμηνείας του εγκλήματος μετατέθηκε στην έρευνα για τα οικονομικά και κοινωνικά αίτια, αναδεικνύοντας την έννοια της ταξικής πάλης και σύγκρουσης. Η νέες εγκληματολογικές θεωρίες, έθεσαν στο κέντρο των αναλύσεων την κοινωνική διαστρωμάτωση, την εξουσία και το κράτος. Ο Karl Marx είχε αναδείξει το καπιταλιστικό σύστημα ως γενεσιουργό αίτιο του εγκληματικού φαινομένου και το έγκλημα μια αναφαίρετη λειτουργία της κοινωνίας. Με απλά λόγια, το καπιταλιστικό σύστημα έχοντας εμπορευματοποιήσει όλα τα αγαθά δημιουργεί στα άτομα πλασματικές ανάγκες και κοινωνικούς στόχους, έτσι η εγκληματική συμπεριφορά αποτελεί μια απάντηση στον αποκλεισμό χαμηλότερων ταξικών στρωμάτων από τα θεσμικά μέσα για την επίτευξη των στόχων.
Οι επικρίσεις των θεωριών αυτών επικεντρώνονται στο γεγονός ότι δεν τεκμηριώνονται οι απόψεις με ερευνητικά δεδομένα. Η ένταξη του εγκλήματος στα πλαίσια αυτά θα μπορούσε να εξυπηρετεί την δημιουργία μιας ολοκληρωμένης κοινωνιολογικής θεωρίας της απόκλισης.
Κλείνοντας, ίσως το κεντρικό ερώτημα να μην έχει καταφέρει μέχρι και την εποχή μας να απαντηθεί σαφώς, αλλά έχει δώσει την θέση του σε άλλα. Ποιοι είναι οι κατάλληλοι μέθοδοι σωφρονισμού και πως μπορούν να προστατέψουν τον πολίτη από τον εγκληματία, αλλά και τον εγκληματία από το κράτος; Μπορεί να υπάρξει μια κοινωνία χωρίς έγκλημα ή έχουμε οργανώσει την κοινωνία (με ιδιοκτησίες, αστυνομία και Δικαιοσύνη) με βάση το έγκλημα;
Σου άρεσε το άρθρο που διάβασες; Κάνε Like και Share!